عبادت ، غذاي روح است وبهترين غذا آنست كه جذب بدن شود ، بهترين عبادت نيز آنست كه جذب روح شود ، يعني با نشاط وحضور قلب انجام گيرد . غذاي زياد خوردن كارساز نيست ، غذاي مفيد خوردن مهّم است .  

پيامبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله به جابربن عبداللّه انصاري فرمود : ((اِنَّ هذَا الدّينَ لَمَتينٌ فَاَوْغِل فيهِ بِرِفْقٍ وَلا تُبَغِّضُ اِلي نَفْسِك عِبادَةَ اللّهِ))(10) همانا دين خدا استوار است ، پس نسبت به آن مدارا كن (و زماني كه آمادگي روحي نداري عبادت را بر خود تحميل نكن ) كه عبادت در نزد تو مبغوض شود .

در حديث ديگري از پيامبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله مي خوانيم : ((طُوبي لِمَنْ عَشِقَ الْعِبادَةَ وَ عانَقَها))(11) خوشا به حال كسي كه به عبادت عشق ورزد و آن را همچون محبوبي در بر گيرد .

 مدار عبادت ، رضاي خدا

همانگونه كه كرات آسماني و زمين در عين حركت هاي مختلفِ وضعي و انتقالي ، همواره مدار ثابتي دارند ، عبادات نيز با همه شكلها و صورت هاي مختلفشان بر مدار ثابتي قرار دارند كه آن رضاي خداوند است ، گرچه شرائط زماني و مكاني ، فردي و اجتماعي نوعِ حركت در اين مدار را تعيين مي كنند .

مثلا مسافرت ، نماز را دو ركعتي مي كند و بيماري ، شكل نماز را تغيير مي دهد ، اما نماز دو ركعتي و يا شكسته نيز نماز است و بر مدار ياد خدا و رضاي او و انجام فرمان او قرار دارد . (وَاءَقِمِ الصَّلَوةَ لِذِكْرِي )(9)

ز وقت نماز شب وقت نماز شب از اول نيمه شب است تا طلوع صبح صادق توضيح : شب از ديدگاه شرع عبارت است از اول مغرب تا طلوع صبح صادق . بنا بر اين در ساعت 12 شب كه عبارت است از نيمه غروب تا طلوع آفتاب بيش از نيم ساعت از نيمه شب شرعي گذشته است . - افضل آن است كه نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از يك سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزديكتر باشد افضل خواهد بود. - شخص مسافر مي تواند نماز شب را پيش از نيمه بخواند. - جواني كه مي ترسد بخواب بماند و نماز شب از او فوت شود مي تواند نماز شب را پيش از نيمه شب بخواند. - همه كساني كه براي خواندن نماز شب بعد از نيمه شب عذري دارند مانند پيرمردان و يا كسي كه از سرد شدن هوا مي ترسد و يا از جنب شدن در خواب مي ترسد و مانند اينها مي توانند نماز شب را قبل از نيمه شب بخوانند. امام صادق عليه السلام فرمود: اگر بيم داري كه پايان شب برنخيزي يا سرما و مشكل ديگري مانع نماز شبت خواهد شد، نماز شب و (وتر) را در اوّل شب بخوان .(5) - در مواردي كه تقديم نماز شب جايز است سزاوار است كه نيّت اداء نكند بلكه به نيّت (تعجيل ) و جلو انداختن بخواند. - اگر نماز شب از كسي فوت شد مي تواند قضاي آن را در روز به جا بياورد. (مفضّل ) مي گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم : فدايت شوم ؛ من گاهي به خواندن نماز شب موفّق نمي شوم ، آيا اجازه مي فرمائيد پس از خواندن نماز صبح پيش از آنكه آفتاب طلوع كند قضاي نماز شب را بخوانم ؟ فرمود: آري ؛ امّا اهل خانه ات را از اين كار با خبر مكن زيرا آنان هم از تو ياد مي گيرند و اين كار را سنّت قرار مي دهند.(6) تذكّر: قضاي نماز شب را فضيلت بسيار است چنانچه در تفسير علي بن ابراهيم از امام صادق عليه السلام روايت مي كند كه : شخصي به آن حضرت عرض كرد: فدايت شوم چه بسا كه اتّفاق مي افتد كه يك ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت مي شود و من آن را به روز قضا مي كنم ، آيا اين كار جايز است ؟ فرمود: به خدا قسم اين كار مايه روشني چشم تو است و اينجمله را سه بار تكرار كرد. - قضاي نماز شب را بر تقديم آن يعني پيش از نيمه شب خواندن رجحان دارد. بنابر اين اگر مي داند كه قضاي نماز شب از او فوت نخواهد شد قضا اولويت دارد. تذكر: براي تشويق جوانان عزيز روايتي در مورد قضاي نماز شب نقل مي كنم : اسحق بن عمار ضمن روايتي از امام صادق عليه السلام نقل مي كند كه ايشان از پدران بزرگوار و آنان از رسول خدا صلي اللّه عليهم اءجمعين نقل مي كند كه فرمود: (ان اللّه يباهي بالعبد يقضي صلوة اللّيل بالنهار يقول ملائكتي عبدي يقضي ما لم افترضه عليه اشهدوا اني قد غفرت له ). خداي تعالي با بنده اي كه نماز شب را در روز قضا بكند مباهات مي كند و مي فرمايد: (اي فرشتگان من ، اين بنده من چيزي را كه به او واجب نكرده ام قضا مي كند گواه باشيد كه من او را آمرزيدم ).(7) - جواني كه مي ترسد به خواب بماند اگر پيش از نيمه شب نماز شب را خواند و خوابيد و پيش از صبح بيدار شد لازم نيست نماز شب را دوباره بخواند. - اگر مشغول نماز شب شد و صبح طلوع كرد اگر چهار ركعت از نماز شب را خوانده است كه صبح شد بقيه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحبات مي خواند و اگر هنوز چهار ركعت از نماز شب نخوانده صبح شد همان دو ركعتي را كه شروع كرده تمام مي كند و پس از آن دو ركعت نافله صبح را مي خواند و سپس دو ركعت نماز صبح واجب را مي خواند و پس از آن باقيمانده نماز شب را قضا مي كند و اگر اصلاً به نماز شب شروع نكرده صبح طلوع كرد دو ركعت نافله صبح را اوّل مي خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضاي نماز شب را به جا مي آورد.(8) امشب آن نيست كه در خواب رود چشم نديم خواب در روضه رضوان نكنند اهل نعيم خاك را زنده كند تربيت باد بهار سنگ باشد كه دلش زنده نگردد به نسيم بوي پيراهن گم كرده خود مي شنوم گر بگويم همه گويند ضلالي است قديم اي رفيقان سفر دست بداريد از ما كه بخواهيم نشستن به در دوست مقيم

 بي تفاوتي نسبت به عبادت

حضرت علي عليه السلام مي فرمايد : اي انسان ! چشمت روشن ، اگر با گذشت اين همه سال از عُمرت (وبا داشتن اين همه استعداد ، قابليت ، امكانات ، عقل ، علم و وحي ) ، باز هم مثل حيواني در چراگاهي گامي نهي و خوابي كني . (8)

آري ، تمدن و تكنولوژي و پيدايش و پيشرفتِ ابزار جديد ، زندگي را راحت تر كرده و رفاه و آسايش را به ارمغان آورده است ، ولي مگر كمال انسان در كسب همين رفاه مادي است ؟

اگر چنين باشد ، حيوانات كه در خوراك و پوشاك و مسكن و ارضاي شهوت از انسان جلوترند !

در خوراك بهتر و بيشتر و راحت تر مي خورند و نيازي به پختن و آماده كردن ندارند !

در پوشاك ، دوختن و شستن و اطو كردن ندارند !

در شهوت ، بدون گرفتاري و مشكلي ، خود را ارضاء مي كنند .

در تاءمين مسكن ، چه بسا پرندگان و حشراتي كه تكنيك آنها در ساختِ لانه و آشيانه ، انسان را به تعجّب وامي دارد .

اصولا آيا اين پيشرفتِ تكنولوژي ، موجب رشد انسانيّت هم شده است ؟

آيا فسادهاي فردي و اجتماعي كم شده است ؟

آيا اين آسايش ، آرامش هم آورده است ؟

به هر حال همانگونه كه اگر دستِ انسان را در دستِ رهبران معصوم و عادل نگذاريم ، به انسانيّت ظلم شده است ، اگر دل انسان هم با خدا گره نخورد به مقام انسانيّت توهين شده است .

 عمق پرستش

پرستش ، عملي است كه ما ظاهرا آن را يك نوع خضوع مي بينيم ، اما عمق زيادي دارد .

پرستش برخاسته از جان است ، برخاسته از معرفت است ، برخاسته از توجه است ، برخاسته از تقدّس است ، برخاسته از ستايش است ، برخاسته از نيايش است ، برخاسته از التجا و استعانت است ، برخاسته از عشق به كمالات معبود است .

آري ، پرستش عملي است در ظاهر ساده ، ولي تا مسائل فوق نباشد ، آن پرستش از انسان سر نمي زند . پرستش يعني دل كندن از ماديّات و پرواز دادن روح ، پا را فراتر از ديدني ها و شنيدني ها نهادن . پرستش تاءمين كننده عشق انسان هاست كه گاهي با ثنا و ستايش و زماني با تسبيح و تقديس و پاره اي اوقات با شكر و اظهار تسليم ، ادب خود را نسبت به پروردگارش اظهار مي دارد .