روش تاریخی (1) :
روزی یکی از خدمتکاران امام سجاد‌علیه‌السلام در موقع شستشوی سر و صورت آن حضرت، ظرف آب از دستش افتاد و سر امام‌علیه‌السلام را زخمی کرد. حضرت به او نگاهی کرد. او دریافت که امام ناراحت شده است؛ بلافاصله گفت: «وَالْکَاظِمِینَ الْغَیظَ».
امام سجاد‌علیه‌السلام فرمود: من خشم خود را فرو بردم.
او دوباره گفت: «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».
امام فرمود: تو را عفو کردم.
خدمتکار گفت: «وَاللهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ».
حضرت فرمود: تو در راه خدا آزاد هستی.
روش علمی:
دکتر شهید پاکنژاد، یکی از عوامل ایجاد زخم معده را خشمگین شدن و مزاج عصبی و ناراحتیهای روحی می‌داند؛ در هنگام خشم، معده، اسیدی ترشح می‌کند که می‌تواند ایجاد زخم معده کند. (2)
یکی از محقّقان، طی آزمایشی به این نتیجه رسید که عصبانیت و افسردگی، در ترشح مقدار اسید معده، اختلال وارد می‌کند و معده قادر به انجام کامل وظیفۀ خود نیست. محقّقان می‌گویند: فرو بردن خشم نسبت به کسانی که شما را رنجانده‌اند، نقش مؤثّری در سلامت جسم و روان شما دارد. (3)
حدیث:
پیامبر فرمود: «مَنْ کَثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فِی عُمْرِهِ؛ (4) هر کس پرگذشت باشد، عمرش طولانی می‌شود.»
آیه:
«اَلَّذِینَ ینْفِقُونَ فِی السَّرَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْکَاظِمِینَ الْغَیظَ عَنِ النَّاسِ وَاللهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»؛ (5) «همانها که در توانگری و تنگدستی، انفاق می‌کنند و خشم خود را فرو می‌برند و از خطای مردم در می‌گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»
پیامهای آیه (6):
1. متّقین، محکوم غرایز نیستند؛ آنان، حاکم و مالک خویشتن‌اند؛ «اَلْکَاظِمینَ الْغَیظَ».
2. تقوا، از سعة صدر، جدا نیست؛ «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».
3. در عفو خطاکار، ایمان او شرط نیست؛ «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».
4. انفاق به محرومان و گذشت از خطای مردم، از مصادیق احسان و نیکوکاری است؛ «ینْفِقُونَ»، «الْکَاظِمِینَ»، «العَافِینَ»، «الْمُحْسِنِینَ».
5. «کظم» در لغت به معنی بستن سر مشکی است که از آب، پر شده باشد و به طور کنایه، در مورد کسانی که از خشم و غضب پر می‌شوند و از اعمال آن خودداری می‌نمایند، به کار می‌رود.
6. «غیظ» به معنی شدت غضب و حالت برافروختگی و هیجان فوقالعاده روحی است، که بعد از مشاهده ناملایمات، به انسان دست می‌دهد.
7. حالت خشم و غضب، از خطرناک‌ترین حالات است و اگر جلوی آن گرفته نشود، در شکل یک نوع جنون و دیوانگی و از دست دادن هر نوع کنترل اعصاب خودنمایی می‌کند؛ بسیاری از جنایات و تصمیمهای خطرناکی که انسان، یک عمر باید کفاره و جریمه آن را بپردازد، در چنین حالی انجام می‌شود؛ و لذا در آیه فوق، دومین صفت برجسته پرهیزکاران را فرو بردن خشم معرفی کرده است.
8. فرو بردن خشم، بسیار خوب است؛ اما به تنهایی کافی نیست؛ زیرا ممکن است کینه و عداوت را از قلب انسان ریشه‌کن نکند؛ در این حال، برای پایان دادن به حالت عداوت، باید «کظم غیظ» توأم با «عفو و بخشش» گردد؛ «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».
آخرین نظرات