این درسته که درعالم ذرکه خداوندازهمه ماپیمان به ربوبیت خداگرفت،وهمه مادران عالم ذر “بله” گفتیم.«چون بله راگفته ایم خدامارا افریده»؟
پاسخ:
در مورد واقعیت عالم ذر و چگونگی پیمان گرفتن در آن اختلاف نظر بین علما وجود دارد.
گروهي از مفسران معتقدند بايد آيه را بر توحيد فطري حمل نمود. در توضيح نظريه خود گفته اند: انسان با رشته غرائز و استعدادها و انواع تقاضاها و درخواستهاي طبيعي و فطري به جهان گام مي نهد. آدمي هنگام تولد و خروج از صلب پدر و دخول به رحم مادر و در وقت انعقاد نطفه، ذرهاي بيش نيست، ولي در اين ذره استعدادهاي فراوان و لياقتهاي قابل توجهي است، از آن جمله استعداد و فطرت خداشناسي. با تكامل اين ذره در بيرون رحم، تمام استعدادها شكفته شده و به مرحله كمال و فعليت ميرسد.(2)
نظرهای دیگری نیز در مورد این عالم وحقیقت آن ارائه شده است که اشاره به آنها بحث را به درازا میکشاند.
عالم امر، عالم ملكوت و عالم غيب است و در نظر صوفيان عالمى است كه بدون مده و مادّه به وجود آمده مثل عقول و نفوس.(3)
که در مقابل عالم خلق است ـ در اصطلاح حکمای اسلامی ـ عبارت است از عوالم غیر مادی است که آن را عالم مجردات و عالم مفارقات نیز می گویند و آن عبارت است از عالم عقل و عالم مثال. در مقابل عالم طبیعت و خلق که همین عالمی است که موجودات مادی و جسمانی در آن حاضر هستند.(4)
در مورد «عالم ذر» منابع محدودي در آيات و روايات وجود دارد. در نتيجه اختلاف در مورد اصل اين عالم و ويژگي هاي آن کم نيست اما در هر صورت آياتي(1) وجود دارد كه مفادش آن است كه از فرزندان آدم پيمان بر ربوبيت خدا گرفته شده، اما پيمان چگونه و در چه زمان بوده است، توضيحي نميدهد. از اين جهت مفسران درباره اين پيمان اختلاف كردهاند.
احتمال زیاد این است که منظور از آن عهد و پیمان، همان فطرت انسان است که به سمت خداوند متمایل است نه اینکه مثلا یک گردهمایی بوده باشد یا صدا و اعلان و پذیرشی به آن صورت اتفاق افتاده باشد.
برای توضیحات بیشتر مطالعه کنید:
2. مجمعالبيان، ج۴، ص ۳۹۱؛ تفسير ظلال القرآن، ج۹، ص ۵۹ - ۵۸؛ تفسير رازي، ج۱۵، ص ۵۳.
3.فرهنگ علم کلام، خاتمی، ص155
4. فرهنگ معارف اسلامي، ج2، ص: 12
آخرین نظرات