بدآموزي و كج انديشي

طلبه اي مي گفت : شخصي به ظاهر باسواد و متّقي به من گفت : بهتر است انسان نماز شب نخواند و نماز صبح را هم نزديك طلوع آفتاب به جاي آورد، براي اين كه دچار عُجب و خودبيني نشود، و چون نماز شب غرور مي آورد بايد آن را ترك كرد!

آن طلبه گفت : در اثر اين كلام (چون گوينده آن را مورد اعتماد مي دانستم ) چندين سال نماز شب نخواندم با اينكه سحر هم بيدار بودم !

ببينيد بدآموزي و كج انديشي را! به آن طلبه گفته شد:

آن شخص شيطان بوده كه چنين سخن مزخرفي را بر زبان رانده است ؛ زيرا، اگر اين سخن صحيح باشد در همه مستحبّات جاري است . بنابراين بايد گفت : نماز جماعت و قرآن و دعا و… نخوانيم زيرا مغرور مي شويم ! بي ارزش بودن اين گفتار به قدري واضح است كه نيازي به تفصيل ندارد. چون بديهي است كه انسان در كنار انجام مستحبّات بايد رذائل اخلاقي را از خود دور كند. و اصلاً خودِ نماز شب باعث توفيق انسان براي ستردن و زدودن صِفات رذيله مي شود و آن خدايي كه توفيق سحرخيزي مي دهد توفيق پيراسته شدن از مرض خطرناك عُجب را نيز عطا مي كند.

ثانياً، چنين شخصي كه اين قدر لاابالي و بي تعهّد است كه نماز صبح خود را در آخر وقت مي خواند، معني ندارد دچار عُجب بشود و اصلاً دليلي براي عُجب او نيست مانند كوري است كه نامحرم را نمي بيند! بلكه هنر است كه انسان با رعايت و انجام مستحبّات ، دچار خودپسندي نشود و خلاصه تقواي منفي به درد نمي خورد، آنچه سودمند است تقواي مثبت است .

سالك كامل مرحوم ملكي مي نويسد:

(گاهي از بعضي متهجّدين ، نماز شب فوت مي شود، ولي اين خود لطفي از سوي خداوند است ؛ براي اين كه آن شخص ، از تأ سف خوردن براي فوت نماز شب و موفّق نشدن به اين امر مهم ، اجر بيشتري ببرد و نيز از عُجب محفوظ و مصون بماند؛ ولي طبق آنچه از احاديث استفاده مي شود اين امر بسيار نادر است و بيش از يكي دو شب نمي شود).(23)

راستي ، چه صادق است درباره آن شخص بدبخت و جاهل كه آن طلبه را چندين سال از اين فيض محروم داشت اين بيت اعتصامي كه مي گويد:

آموزگار خلق شديم امّا

نشناختيم خود، الف و با را

اين شخص ، دستِ كم به آيات قرآن كريم در اين موضوع توجّه نكرده و سخني گفته است صد در صد مخالف با قرآن ، آنجا كه مي فرمايد: (وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهجِّد بِهِ نافِلَةً لَك عَسي أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً).(24)

برخي ديگر نيز چنين مي پندارند كه شب زنده داري و نافله شب با درس خواندن منافات دارد و مانع تحصيل است و خلاصه اتلاف وقت است و بايد آن وقت را صرفِ درس خواندن و مطالعه كرد.

اين گروه نيز سخت در اشتباهند و نمي دانند كه تهجّد بهترين وسيله براي ازدياد توفيق تحصيل است و چه بسيار از تاركين تهجّد را ديده ايم كه نه تنها موفّق به تحصيل نشده اند، بلكه در گرداب گناه غرق گشته اند.

در اين باره مرحوم ملكي مي گويد:

(من بسياري از محصّلين را مي شناسم كه از شب زنده داران بودند و همين موضوع سبب شد كه فهمي عميق و استقامتي بي نظير در امر تحصيل نصيبشان شد و به مراتب و مقامات والايي رسيدند و بالعكس ، كساني هستند كه در مطالعه كتب علمي كوشش بسيار دارند ولي به جايي نمي رسند و از علم خويش سودي نمي برند و بركتي نمي بينند).(25)

معلوم نيست كساني كه داراي اين منطقند جواب ، (لَيْسَ مِنْ شِعَتِنا) و نيز (لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُصَلِّ صَلوةَ اللّيْلَ) را، چه مي گويند؟ چه پاسخي براي (قُم اللّيْلَ إِلاّ قَلِيلا)(26) دارند؟