امتحان با وسعت مال

در دعاي مكارم الاخلاق ، حضرت سجاد عليه السلام مي فرمايد:

و لا تفتنّي بالسّعة ؛

((بار الها! با گشايش و سعه مالي ، مرا مورد آزمايش قرار مده .))

امتحان خداوند هنگام وسعت مالي ، حتمي و اجتناب ناپذير است .

امام عليه السلام براي آن كه در معرض امتحانات سنگين قرار نگيرد، از خداوند مي خواهد كه به او سعه مالي و ثروت زياد ندهند تا با آزمايش هاي سخت باري تعالي مواجه نگردد.

اين جمله دعا براي عموم مردم بسيار آموزنده است . آن حضرت با آن كه معصوم است و از خطايا منزه است ، براي آن كه در مضيقه امتحان واقع نشود، از خداوند مي خواهد كه به او سعه مالي ندهد. اما بعضي از افراد عادي در حال تهيدستي مي گويند: اگر خداوند به ما ثروت عنايت كند، چنين و چنان مي نماييم و به خوبي انجام وظيفه مي كنيم .

ممكن است در آن موقع از روي خلوص و پاكي سخن بگويند، اما نمي دانند كه ثروت ، افكارشان را عوض مي كند و آنان را دگرگون مي سازد و ممكن است بر اثر امتحان مالي سقوط كنند و هميشه دچار بدبختي و سيه روزي گردند.

به شرحي كه توضيح داده مي شود، ثعلبة بن خاطب كه از انصار بود، به اين آزمايش سخت مبتلا گرديد و از عهده امتحان برنيامد، زيرا بر اثر حب مالي از پرداخت زكات واجب ، سر باز زد و خداوند درباره تخلف وي آيه نازل فرمود. او در ايام تهيدستي شرفياب محضر رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم شد.

به حضرت عرض كرد: از خداوند بخواهيد كه به من ثروت بدهد.

حضرت فرمود: اي ثعلبه ! مال قليلي كه بتواني شكرش را ادا كني ، بهتر از مال زياد است كه طاقت و تحملش را نداشته باشي .

دفعه ديگر باز شرفياب محضر آن حضرت شد و درخواست خويش را تكرار نمود و عرض كرد:

((به خدايي كه شما را به رسالت مبعوث نموده است ، من قسم ياد مي كنم كه اگر خداوند به من مالي بدهد، حق هر صاحب حقي را عطا خواهم نمود.))

در آن موقع پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم در پيشگاه الهي او را دعا كرد و براي او درخواست مال نمود.

خداوند دعاي حضرت را مستجاب كرد. ثعلبه گوسفندداري را آغاز نمود. خداوند به مالش بركت بسيار داد و با سرعت گوسفندان افزايش يافتند. تا جايي كه ديگر نمي توانست در شهر بماند. از مدينه دور شد و در يكي از وادي هاي اطراف مدينه مسكن گزيد و گوسفندان را نگهداري مي كرد.

طولي نكشيد كه در آنجا نيز دچار مضيقه شد. ناچار به نقطه دوردستي رفت تا در آن جا بتواند گوسفندان را نگهداري كند.

از طرف خداوند، امر به گرفتن زكات ، صادر شد. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم ماءموريني را به اطراف فرستاد. از جمله ماءمور پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نزد ثعلبه آمد، اما او از دادن زكات ابا كرد و بخل نمود.

گفت : ((زكات چيزي جز جزيه نيست و من جزيه نمي دهم .))

وقتي خبر اين كلام به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم رسيد، فرمود: ((واي بر ثعلبه !))

سپس وحي آسماني آمد: ((كساني از مسلمانان با خداوند عهد و پيمان مي بندند كه اگر باريتعالي از فضل خود به ما عطا نمود، صدقه مي دهيم و از بندگان صالح خواهيم بود و چون فضل الهي به آنان رسيد، بخل نمودند و از اداي وظيفه روي گردان شدند.))

پس از نزول آيه ، بعضي از دوستان ثعلبه نزد وي رفتند و او را مورد ملامت و سرزنش قرار دادند كه چرا زكات واجب را كه امر الهي بود، پرداخت ننمودي ؟ درباره تو و عمل ناروايت آيه نازل گرديد.

ثعلبه سخت مضطرب شد، مقداري از گوسفندان را با خود برداشت و به مدينه آمد و حضور رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم رسيد. حضرت تا او را ديد فرمود: يا ويل ثعلبة ؛ ((واي بر تو!))

ثعلبه با شرمساري گفت : ((يا رسول الله ! زكات آورده ام ، بفرماييد از من تحويل بگيريد.))

حضرت فرمود: درباره ات آيه آمده است . آيه را كه نمي توان از قرآن شريف حذف نمود. به اين جهت زكات تو پذيرفته نمي شود و او را رد كرد.

بعد از آن كه رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم از دنيا رفت ، زكات را نزد ابي بكر برد و بعد نزد عمر و هيچ يك از آن دو، صدقه را قبول نكردند. و سرانجام با همان وزر و وبال و آلودگي به گناه از دار دنيا رفت .(1)

1- شرح و تفسير دعاي مكارم الاخلاق ، ج 3، ص 224، محجة البيضاء، ج 6، ص 102.

علت وجوب نماز صبح قال رسول الله - صلي الله عليه وآله - : و اما صلاة الفجر فان الشمس اذا طلعت تطلع علي قرن شيطان فامرني ربي ان اصلي قبل طلوع الشمس صلاة الغداة و قبل ان يسجد لها الكافر لتسجد امتي الله - عز و جل - و سرعتها احب الي الله - عز و جل - و هي الصلاة التي تشهدها ملائكة الليل و ملائكة النهار ؛ اما نماز صبح ، پس هنگامي كه آفتاب طلوع كرد ، مثل اينكه بر شاخهاي شيطان طلوع مي كند . پروردگارم مرا امر نموده كه قبل از طلوع خورشيد و قبل از آن كه كافر براي آفتاب سجده كند ، نماز صبح بخوانم ؛ تا آن كه امتم براي خداوند سجده نمايند ، و زود به جاي آوردن آن در پيشگاه خداوند محبوبتر است . اين نمازي است كه ملائكه شب و روز شاهد آن مي باشند . (وسائل الشيعه ، ج 3 ، ص 9)

یادمان نخواهد رفت که مدیونیم…به آنهایی که از جوانیشان زدند تا جوانی ما سبز بماند

به آنهایی که از خانواده شان گذشتند تا در سایه خانواده زندگی کنیم

به آنهایی که از شغل و مقام و موقعیتشان گذشتند تا در آرامش باشیم  

به آنهایی که زخم و تاول شیمیایی ، موج و ترکش تیر و خمپاره و… را به جان خریدند تا دین رو نفروشیم

به آنهایی که در جنگ کفر و ایمان همه چیز را دادند تا پرچم ایمان سرافزاز بماند…

ما مدیونیم…به آنهایی که رفتند تا راه باز شود… همین راهی که حالا من و تو راحت در آن قدم برمیداریم .

همین طریقی که مبداءش خانه پدری است و مقصدش ژرفای عشق…

آی شهدا!میدانیم که تمام طول جاده فرش قدم های شماست…

اگر شیعیان ما در وفاى به عهد و پیمان الهى اتّحاد و اتّفاق مى‌داشتند و عهد و پیمان را محترم مى‌شمردند، سعادت دیدار ما به تأخیر نمى‌افتاد و زودتر به سعادت دیدار ما نائل مى‌شدند. امام زمان حضرت مهدی(علیه السلام) می فرمایند: « لَوْ أَنَّ أَشْیاعَنا وَفَّقَهُمُ اللّهُ لِطاعَتِهِ عَلَى اجْتِماع مِنَ الْقُلُوبِ فِى الْوَفاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَما تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الُْیمْنُ بِلِقائِنا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعادَةُ بِمُشاهَدَتِنا: اگر شیعیان ما ـ كه خداوند آنها را به طاعت و بندگى خویش موفّق بدارد ـ در وفاى به عهد و پیمان الهى اتّحاد واتّفاق مى‌داشتند و عهد و پیمان را محترم مى‌شمردند، سعادت دیدار ما به تأخیر نمى‌افتاد و زودتر به سعادت دیدار ما نائل مى‌شدند.» زیارت امام زمان (عج) اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا حُجَّةَ اللَّهِ فی‏ اَرْضِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا عَیْنَ اللَّهِ فی‏ خَلْقِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا نُورَ اللَّهِ الَّذی‏ یَهْتَدی‏ بِهِ الْمُهْتَدُونَ وَیُفَرَّجُ بِهِ عَنِ الْمُۆْمِنینَ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ اَیُّهَا الْمُهَذَّبُ الْخآئِفُ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ اَیُّهَا الْوَلِیُّ النَّاصِحُ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا سَفینَةَ النَّجاةِ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا عَیْنَ الْحَیوةِ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ صَلَّی‏اللَّهُ عَلَیْكَ وَعَلی‏ آلِ بَیْتِكَ الطَّیِّبینَ الطَّاهِرینَ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ عَجَّلَ اللَّهُ لَكَ ما وَعَدَكَ مِنَ النَّصْرِ وَظُهُورِ الْأَمْرِ اَلسَّلامُ عَلَیْكَ یا مَوْلایَ اَنَا مَوْلاكَ عارِفٌ بِاُولیكَ وَاُخْریكَ اَتَقَرَّبُ اِلَی اللَّهِ تَعالی‏ بِكَ وَبِآلِ بَیْتِكَ وَاَنْتَظِرُ ظُهُورَكَ وَظُهُورَ الْحَقِّ عَلی‏ یَدَیْكَ وَاَسْئَلُ اللَّهَ اَنْ یُصَلِّیَ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ یَجْعَلَنی‏ مِنَ الْمُنْتَظِرینَ لَكَ وَالتَّابِعینَ وَالنَّاصِرینَ لَكَ عَلی‏ اَعْدآئِكَ وَالْمُسْتَشْهَدینَ بَیْنَ یَدَیْكَ فی‏ جُمْلَةِ اَوْلِیآئِكَ یا مَوْلایَ یا صاحِبَ الزَّمانِ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْكَ وَعَلی‏ آلِ بَیْتِكَ هذا یَوْمُ الْجُمُعَةِ وَهُوَ یَوْمُكَ الْمُتَوَقَّعُ فیهِ ظُهُورُكَ وَالْفَرَجُ فیهِ لِلْمُۆْمِنینَ عَلی‏ یَدَیْكَ وَقَتْلُ الْكافِرینَ بِسَیْفِكَ وَاَنَا یا مَوْلایَ فیهِ ضَیْفُكَ وَجارُكَ وَاَنْتَ یا مَوْلایَ كَریمٌ مِنْ اَوْلادِ الْكِرامِ وَمَأْمُورٌ بِالضِّیافَةِ وَالْإِجارَةِ فَاَضِفْنی‏ وَ اَجِرْنی‏ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْكَ وَعَلی‏ اَهْلِ بَیْتِكَ الطَّاهِرینَ! درود بر تو ای حجّت خدا در زمینش! درود بر تو ای دیده خدا بر خلقش! درود بر تو ای نور خدا كه ره یابند بدان، رهجویان، و گشایش شود بدان بر مۆمنان! درود بر تو ای خوش نهادِ هراسان! درود بر تو ای دوستِ خیرخواه! درود بر تو ای كشتی نجات! درود بر تو ای چشمه حیات! درود بر تو، رحمت خدا بر تو و خاندان پاك و پاكیزه‏ات! درود بر تو، بشتابد خدا برایت آنچه را به تو وعده كرده از یاری و ظهور امام امر امامت. درود بر تو ای مولای من! من وابسته به توام. عارف به آغاز و انجامت. تقرّب جویم به خدای تعالی‏ به تو و خاندان تو و انتظار ظهورت و ظهور حق را به دستت دارم، و از خدا خواهم كه رحمت فرستد بر محمّد و خاندانش، و مرا از منتظران تو مقرّر دارد، و از پیروان و یاران تو علیه دشمنانت، و از دوستانی كه در ركاب تو به شهادت می‏رسند، ای مولایم، صاحب الزّمان! صلوات خدا بر تو و بر خاندانت! این روز جمعه، روز توست كه در آن، توقّع ظهورت می‏رود و فَرَج برای مۆمنان به دست تو و كشتار كافران به شمشیرت، ای سرورم! من در روز جمعه، مهمان توام و پناهنده به تو و تو ای سرورم، كریم و كریم زاده‏ای و مأمور و مهمان‏نوازی و پناه دادنی (نگهداری). مرا مهمان كن و پناه دِه. صلوات خدا بر تو و بر خاندان پاكت! تسبیح ویژهِ روز جمعه بِسْمِ اللَّهِ‏ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ سُبْحانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَوَفازَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَكَرَّمَ بِهِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَنْبَغِی التَّسْبیحُ اِلاَّ لَهُ، سُبْحانَ مَنْ اَحْصی‏ كُلَّ شَیْ‏ءٍ بِعِلْمُهُ، سُبْحانَ ذِی الْطَّوْلِ وَ الفَضْلِ، سُبْحانَ ذِی المَنِّ وَالنَّعَمِ، سُبْحانَ ذِی الْقُدْرَةِ وَ الْكَرَمِ. اَللّهُمَّ! اِنّی‏ اَسْئَلُكَ بِمَعاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِكَ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ كِتابِكَ، وَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ وَذِكْرِكَ الأَعْلَی‏، وَ بِكَلِماتِكَ التَّآمَّةِ الَّتی‏ تَمَّتْ صِدْقاً وَ عَدْلاً لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِكَ ِانَّكَ أَنْتَ العَزِیزُ الْكَرِیمُ یَا ذَالجَلالِ والإِكْرامِ! أَسْأَلُكَ بِمَالَا یَعْدِلُهُ شَیْ‏ءٍ مِنْ مَسَائِلكَ أَنْ تُصَلِی‏ عَلَی‏ مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَجْعَل لِی مِن أَمْرِی فَرَجاً وَمَخْرَجاً وَأَنْ تُوسَّعَ عَلَیَّ رَزْقِی فِی یُسْرِمِنْكَ وَعَافِیَةٍ، سُبْحانَ الْحَیِّ الْحَلِیمِ سُبْحانَ الْحَلِیمِ الْكَرِیمِ، سُبْحانَ الباعِثِ الْوارثِ، سُبْحانَ اللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ، سُبْحانَهُ وَبِحَمْدِهِ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّیْتَ وَبارَكْتَ عَلی‏ ِابْراهِیمَ وَالِ اِبراهیِمَ إِنَّكَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.

برخى ممکن است سؤال کنند: چه ضرورتى دارد که کودک امام باشد در حالى که مورد شک و تردید عده‏اى قرار مى‏گیرد. ممکن است عواملى چند در این انتخاب مؤثر باشد: 1 - امتحان مردم؛ زیرا با اثبات امامت طفل از راه معجزه و جهات دیگر، انسان مورد امتحان قرار مى‏گیرد که چگونه در برابر حق تسلیم گردد، همان گونه که حضرت عبدالعظیم حسنى مورد امتحان قرار گرفت. 2 - براى اثبات اینکه امامت این شخص از جانب خداوند است؛ زیرا اگر امامان تنها در بزرگسالى به مقام امامت نایل مى‏شدند، ممکن بود کسانى گمان کنند که مقامات و کمالات آنان همگى اکتسابى است ولى در طفل صغیر هیچ گاه این گمان برده نمى‏شود. و اگر طفلى فضایلى در حدّ امامت داشت شکّى نیست که از جانب خداوند است. 3 - براى اثبات اینکه مقام و منزلت بر اساس لیاقت است نه بزرگى سنّ، چنان که در جریان فرماندهى اسامة بن زید چنین بود، در حالى که عده‏اى از صحابه بر عزل او اصرار داشتند پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به جهت لیاقت وى، اصرار بر فرماندهى او داشت. 4 - از آنجا که تا امام رضا (علیه السلام) امامان را یکى پس از دیگرى به شهادت مى‏رساندند، سنت الهى بر این قرار گرفت که از امام جواد (علیه السلام) امامت در سنین پایین قرار گیرد تا اینکه حاکمان جور و ظلم امامت آنان را باور نکرده و آنها را نکشند، تا اینکه نوبت به امام زمان (عج) رسید و چون امامان پیشین از امتحان سربلند بیرون آمده بودند، دشمنان فهمیدند که امامت در سنین کودکى نیز ممکن است، لذا قصد داشتند تا حضرت مهدى (عج) را از همان ابتداى ولادت به قتل برسانند، لذا خواست خداوند بر این تعلّق گرفت که او را از هنگام ولادت در پشت پرده غیبت نگه دارد. امام زمان (علیه السلام) متولّد شد. کسى که به جهت قیام غیرمترقّبه‏اش نمى‏تواند بیعت کسى را بر گردن داشته باشد. آیا چنین امامى نباید از ابتداى ولادت و حتّى از هنگام به امامت رسیدن، از دید عموم مردم و خصوصاً سلاطین جور که درصدد قتل او بودند مخفى باشد؟ چرا امام زمان ‏علیه‏السلام از همان کودکى در اختفا به سر بردند؟ برخى سؤال مى‏کنند که چرا امام زمان (عج) از همان ابتداى کودکى در اختفا به سر بردند در حالى که وظیفه امام، حضور در میان مردم و ارشاد آنان است؟ و به تعبیر دیگر: چرا امام عسکرى (علیه السلام) فرزند خود را از هنگام ولادت از مردم مخفى داشت؟ شکّى نیست که فشار سیاسى بر امام عسکرى (علیه السلام) و کنترل آن حضرت براى دسترسى به فرزندش حضرت مهدى (عج) به حدّى شدید بود که به شیعیان و اصحاب خود سفارش نموده بود حتى کسى در ملأ عام بر او سلام نکند یا با دست به او اشاره ننماید؛ زیرا در این صورت در امان نخواهد بود.(1) کار به جایى رسیده بود که امام عسکرى (علیه السلام) براى ملاقات با اصحاب خود کسى را به سراغ آنها مى‏فرستاد و مى‏فرمود: «بعد از وقت عشا در فلان موضع و فلان خانه، در فلان شب جمع شوید که مرا در آنجا خواهید دید.»(2) با وجود همین فشارهاى سیاسى بود که حضرت نظام وکالت را دنبال نمود تا هم بتواند به نیازهاى مردم رسیدگى کند و هم از گرفتارى‏هایى که از ناحیه ملاقات‏ها براى مردم حاصل مى‏شد، بکاهد. امام زمان (عج) در این موقعیت حسّاس، امام زمان (علیه السلام) متولّد شد. کسى که حجت خدا در روى زمین بعد از امام عسکرى (علیه السلام) خواهد بود. او دوازدهمین امامى خواهد بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وعده تولدش را داده که با ظهورش در آخرالزمان زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد. کسى که به جهت قیام غیرمترقّبه‏اش نمى‏تواند بیعت کسى را بر گردن داشته باشد. آیا چنین امامى نباید از ابتداى ولادت و حتّى از هنگام به امامت رسیدن، از دید عموم مردم و خصوصاً سلاطین جور که درصدد قتل او بودند مخفى باشد؟ هر چند که در میان مردم است وبا آنان زندگى مى‏کند قطعاً باید این چنین باشد وگرنه برخلاف مصالح کلّى عالم خواهد بود. آیا عقل، امامت کودک را تأیید مى‏کند؟ برخى مى‏گویند: امامت در سنین کودکى عقلاً محال است. در پاسخ مى‏گوییم: پس گاهى ممکن است که خداوند به کسى حکمت عطا کند در حالى که کودکى بیش نیست، همان گونه که جایز است به کسى دیگر در سنین چهل سالگى حکمت عطا فرماید امر محال بر سه قسم است: 1 - محال ذاتى: که فى حدّ نفسه محال است بدون در نظر گرفتن امرى دیگر، مثل اجتماع نقیضین یا ارتفاع نقیضین. 2 - محال وقوعى: که وقوع آن محال است، مثل وقوع معلول بدون علت. 3 - محال عادى: که وقوع آن طبق قوانین شناخته شده طبیعت محال است ولى نه ذاتاً محال است و نه مستلزم محال. همانند کارهایى که بر آن معجزه صدق مى‏کند. امام زمان (عج) در مورد امامت در سنین کودکى مى‏گوییم: این مسأله، محال ذاتى یا وقوعى نیست، زیرا خداوند متعال قادر است تا تمام شرایط رسالت و امامت را در کودک قرار دهد. عقل انسان این مطالب را بعید نمى‏داند. و نبوت حضرت یحیى و عیسى بهترین شاهد صدق بر این مدعا است. محمّد بن حسن صفّار به سند خود از على بن اسباط نقل کرده که گفت: «اباجعفر (علیه السلام) را در حالى که بر من وارد مى‏شد مشاهده کردم. خوب به سر وپاى مبارکش نظاره کردم تا بتوانم بر اصحاب خود در مصر آن حضرت را توصیف نمایم. ناگهان مشاهده کردم که حضرت به سجده افتاد وفرمود: «خداوند احتجاج نموده در امر امامت به آنچه در امر نبوت احتجاج کرده است، ومى‏فرماید: «وَآتَیْناهُ الحُکْمَ صَبِیّاً»( سوره مریم، آیه 12) و نیز مى‏فرماید: «پس گاهى ممکن است که خداوند به کسى حکمت عطا کند در حالى که کودکى بیش نیست، همان گونه که جایز است به کسى دیگر در سنین چهل سالگى حکمت عطا فرماید.»( 3) پی نوشت ها: 1.بحارالأنوار، ج 50، ص 269، ح 34 2.بحارالأنوار، ج 50، ص 304، ح 80 3. بصائر الدرجات، ص 258، ح 10