سید امیر احمد (شاه چراغ)

حرکت به سوی برادر

جناب سید امیر احمد معروف به شاه چراغ به اتفاق جناب سید امیر محمد عابد و جناب سید علاءالدین حسین، برادران معظم و جمع کثیری از برادرزادگان و بنی اعمام و اقارب و دوستان به قصد زیارت حضرت رضا علیه السلام از حجاز به سمت طوس حرکت نمودند. در بین راه نیز جمع کثیری از شیعیان و علاقه مندان به خاندان رسالت، به سادات معظم ملحق و به اتفاق حرکت نمودند. می نویسند: به نزدیک شیراز که رسیدند، تقریباً یک قافله پانزده هزار نفری از زنان و مردان تشکیل شده بود. خبر حرکت سید امیر احمد و کاروان همراه را به مأمون دادند. ترسید که اگر چنین جمعیتی از بنی هاشم و دوستداران و فدائیان آن ها به طوس برسند، اسباب تزلزل مقام خلافت گردد. لذا امریه ای صادر نمود به تمام حکام بلاد که در هر کجا قافله بنی هاشم رسیدند، مانع از حرکت شوید و آن ها را به سمت مدینه برگردانید. به هرکجا این حکم رسید قافله حرکت کرده بود مگر شیراز.

شایعه

حاکم شیراز مردی بود بسیار جدی و مقتدر. فوری با چهل هزار لشکر جرار، در خان زنیان، در هشت فرسخی شیراز اردو زدند. همین که قافله بنی هاشم رسیدند، پیغام داد که حسب الامر خلیفه، آقایان از همین جا باید برگردید. حضرت سید امیر احمد فرمودند: ما قصدی از این مسافرت نداریم، جز دیدار برادر بزرگوارمان حضرت رضا علیه السلام. صبح که قافله خواست حرکت نماید، احتیاطاً زنان را عقب قافله قرار دادند. لشکر قتلغ خان سر راه را بستند و جنگ شدید خونینی شروع شد. لشکر قتلغ خان در اثر فشار و شجاعت بنی هاشم پراکنده شدند. لشکر شکست خورده، تدبیری اندیشیدند. بالای بلندی ها فریاد زدند: الان خبر رسید که ولیعهد امام هشتم علیه السلام وفات کرد. این خبر مانند برق، ارکان وجود مردمان سست عنصر را تکان داده، از اطراف امام زادگان متفرق شدند. جناب سید امیر احمد، شبانه با اخوان و اقارب از بیراهه به شیراز رهسپار گردیدند. جناب احمد فرمودند: چون دشمن در تعقیب است، خوب است با لباس مبدل پراکنده شوید تا گرفتار نشوید. سید امیر احمد وقتی به شیراز وارد شدند، در منزل یکی از دوستان صمیمی اهل بیت طهارت در محل سر دزک )همین مکان که الآن بقعه و بارگاه آن حضرت است( پنهان و شب و روز را به عبادت می گذرانیدند.

شهادت

از طرف والی فارس بسیاری برای پیدا کردن امام زادگان معظم گماشتند تا بعد از یک سال جناب سید امیر احمد را یافتند. خبر به حکومت دادند. لشکر بسیاری برای دستگیری آن حضرت فرستادند. جناب احمد چنان دفاعی به کار برده و شجاعتی به خرج داده که هنوز بعد از هزار و صد سال اسباب عبرت و حیرت ارباب تاریخ می باشد. عاقبت چون دیدند از عهده اش برنمی آیند، از طرفی خانه همسایه را سوراخ کرده وارد خانه شدند و در موقع استراحت، از پشت سر، شمشیری بر فرق نازنینش زدند و در همان حال جمعی مشغول خراب کردن خانه بودند. فلذا بدن مبارکش زیر توده های خاک پنهان شد.

پیدا شدن جسم مبارک شاه چراغ

اوایل قرن هفتم هجری از جمله وزراء و مقربان دربار اتابک مظفرالدین، امیر مقرب الدین مسعود بوده که میل بسیاری به عمران و آبادی داشت. فلذا امر کرد، تل زباله ای که وسط شهر شیراز را به صورت بدی در آورده بود بردارند و در آن محل عمارت بزرگی برپا کنند. روزی در اثنای کار، جسد تر و تازه مقتولی بدون تغییر و تبدل با فرق شکافته، زیبا و وجیه زیرآوار قرار گرفته. خبر به وزارت خانه رسید. حسب الامر وزیر اعظم، جمعی به تفتیش قضیه آمدند و فقط اثری که در بدن آن مقتول جوان دیدند که معرف او شد، حلقه انگشتری بود که بر خاتمش نقش بود: «العزةُ لِلّه، احمد بن موسی».

حضرت فاطمه معصومه (س)

نام شریف آن بزرگوار فاطمه و القاب ایشان «معصومه» «ستی»، «فاطمه کبری» و «کریمه اهل بیت» است. پدرش حضرت موسی بن جعفر علیه السلام و مادرش «نجمه خاتون» مادر حضرت رضا علیه السلام است.

آن حضرت اول ذی القعده سال 173 هجری شمسی در مدینه منوره به دنیا آمد و از عالی ترین فضایل آن حضرت انتساب ایشان به بیت وحی و رسالت و امامت است ایشان «بنت» رسول الله صلی الله علیه و آله و «بنت » ولی الله و «اخت» ولی الله و «عمة ولی الله» است و این امر خود سرچشمه سایر فضایل و کمالات معنوی و روحانی آن بزرگوار می باشد.

عبادت حضرت فاطمه معصومه (س)

این بانوی جلیل القدر نمونه کاملی از عبادت و بندگی خدا بود که عبادت و شب زنده داری هفده روزه اش در واپسین روزهای عمر شریفش تنها گوشه ای از یک عمر عبودیت و خضوع و خشوع آن زاده عبد صالح خدا در برابر ذات پاک الهی است و این بیت النور حجره ای که آن حضرت در مدت اقامتش در منزل موسی بن الخزرج در آنجا مشغول عبادت بود و هم اکنون در شهر مذهبی قم مورد توجه دوستداران اهل بیت علیهم السلام می باشد محراب به یادگار مانده آن صفیه است: این جایگاه که آنقدر منور است این سجده گاه دختر موسی بن جعفر است.

عالمه و محدثه اهل بیت (س)

یکی از والاترین عنا

مانی که حضرت امام‌ رحمه‌الله در نجف به سر می‌بردند، حاج آقا مصطفی به درس اخلاق آیت الله سید عبد الکریم کشمیری می‌رود و از ایشان به حضرت امام‌رحمه‌الله تعریف بسیار می‌کند. امام می‌فرماید: چیزهایی که می‌گویی صحیح است، ولی من دلیل هم می‌خواهم؛ برو به ایشان بگو من در فلان تاریخ چه خوابی دیده‌ام. حاج آقا مصطفی، جریان را برای استاد تعریف می‌کند. ایشان می‌گوید: به پدر خود بگو در عالم رؤیا مشاهده کردید که از دنیا رفته‌اید و در حالی که پیکر شما در قبر قرار گرفت، زیر سر شما سنگ یا خشتی مزاحم بود، در آن حال، حضرت علی‌علیه‌السلام تشریف آوردند، آن را برداشته و آن وقت شما راحت شدید.

وقتی اینها به امام گفته می‌شود، می‌فرماید: کاملاً صحّت دارد. برو از ایشان تعبیر خواب را هم بپرس. آیت‏الله کشمیری جواب می‌دهد: به پدرتان بگویید نجف همچون قبر برای شما است؛ زیرا دولتهای عراق و ایران برای جلوگیری از فعالیتهای سیاسی، فشار بسیاری به شما وارد می‌کنند. آن سنگ یا خشت، موانعی است که درکار شما پدید آمده است که انشاء الله با عنایت امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام این موانع برطرف می‌شود و شما به ایران باز می‌گردید و به هدفتان می‌رسید و در آنجا رحلت می‌کنید. (11)

حدیث:

پیامبر‌صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود: ««الرُّؤیَا لَا تُقَصُّ اِلَّا عَلَی مُؤمِنٍ خَلَا مِنَ الحَسَدِ وَ البَغیِ؛ (12) رؤیا را فقط برای مؤمنی که از حسادت و فساد مبرّا است باید بازگو کرد.»

آیه:

«لَهُمُ الْبُشرَى فى الْحَیوةِ الدُّنْیا وَ فى الاَخِرَةِ لا تَبْدِیلَ لِکلِمَتِ اللَّهِ ذَلِک هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»؛ (13) «در زندگی دنیا و در آخرت، شاد [و مسرور] هستند؛ وعده‌های الهی تخلّف‌ناپذیر است؛ این است آن رستگاری بزرگ.»

پیامهای آیه (14):

1. بشارت اهل ایمان و تقوا، در دنیا از طریق خوابها و رؤیاهای صادقه، الهامات الهی، نزول آرامش و سکینه، خنثی شدن توطئه‌ها، مستجاب شدن دعاها و دیدار معصومین‌علیه‌السلام به هنگام مرگ است و در آخرت نیز دریافت نعمتهای الهی می‌باشد.

2. تنها اولیاء خدا، هم دنیا دارند و هم آخرت «لَهُمُ البُشرَی فِی الحَیَاةِ الدُّنیَا… فِی الآخِرَةِ».

3. وعده‏‏های الهی، قطعی و حتمی است؛ «لا تَبْدِیلَ لِکلِمَتِ اللَّهِ

روش تاریخی (1) :

روزی یکی از خدمتکاران امام سجاد‌علیه‌السلام در موقع شستشوی سر و صورت آن حضرت، ظرف آب از دستش افتاد و سر امام‌علیه‌السلام را زخمی کرد. حضرت به او نگاهی کرد. او دریافت که امام ناراحت شده است؛ بلافاصله گفت: «وَالْکَاظِمِینَ الْغَیظَ».

امام سجاد‌علیه‌السلام فرمود: من خشم خود را فرو بردم.

او دوباره گفت: «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».

امام فرمود: تو را عفو کردم.

خدمتکار گفت: «وَاللهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ».

حضرت فرمود: تو در راه خدا آزاد هستی.

روش علمی:

دکتر شهید پاک‏نژاد، یکی از عوامل ایجاد زخم معده را خشمگین شدن و مزاج عصبی و ناراحتیهای روحی می‌داند؛ در هنگام خشم، معده، اسیدی ترشح می‌کند که می‌تواند ایجاد زخم معده کند. (2)

یکی از محقّقان، طی آزمایشی به این نتیجه رسید که عصبانیت و افسردگی، در ترشح مقدار اسید معده، اختلال وارد می‌کند و معده قادر به انجام کامل وظیفۀ خود نیست. محقّقان می‌گویند: فرو بردن خشم نسبت به کسانی که شما را رنجانده‌اند، نقش مؤثّری در سلامت جسم و روان شما دارد. (3)

حدیث:

پیامبر فرمود: «مَنْ کَثُرَ عَفْوُهُ مُدَّ فِی عُمْرِهِ؛ (4) هر کس پرگذشت باشد، عمرش طولانی می‌شود.»

آیه:

«اَلَّذِینَ ینْفِقُونَ فِی السَّرَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْکَاظِمِینَ الْغَیظَ عَنِ النَّاسِ وَاللهُ یحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»؛ (5) «همانها که در توانگری و تنگدستی، انفاق می‌کنند و خشم خود را فرو می‌برند و از خطای مردم در می‌گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»

پیامهای آیه (6):

1. متّقین، محکوم غرایز نیستند؛ آنان، حاکم و مالک خویشتن‌اند؛ «اَلْکَاظِمینَ الْغَیظَ».

2. تقوا، از سعة صدر، جدا نیست؛ «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».

3. در عفو خطاکار، ایمان او شرط نیست؛ «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».

4. انفاق به محرومان و گذشت از خطای مردم، از مصادیق احسان و نیکوکاری است؛ «ینْفِقُونَ»، «الْکَاظِمِینَ»، «العَافِینَ»، «الْمُحْسِنِینَ».

5. «کظم» در لغت به معنی بستن سر مشکی است که از آب، پر شده باشد و به طور کنایه، در مورد کسانی که از خشم و غضب پر می‌شوند و از اعمال آن خودداری می‌نمایند، به کار می‌رود.

6. «غیظ» به معنی شدت غضب و حالت برافروختگی و هیجان فوق‏العاده روحی است، که بعد از مشاهده ناملایمات، به انسان دست می‌دهد.

7. حالت خشم و غضب، از خطرناک‌ترین حالات است و اگر جلوی آن گرفته نشود، در شکل یک نوع جنون و دیوانگی و از دست دادن هر نوع کنترل اعصاب خودنمایی می‌کند؛ بسیاری از جنایات و تصمیمهای خطرناکی که انسان، یک عمر باید کفاره و جریمه آن را بپردازد، در چنین حالی انجام می‌شود؛ و لذا در آیه فوق، دومین صفت برجسته پرهیزکاران را فرو بردن خشم معرفی کرده است.

8. فرو بردن خشم، بسیار خوب است؛ اما به تنهایی کافی نیست؛ زیرا ممکن است کینه و عداوت را از قلب انسان ریشه‌کن نکند؛ در این حال، برای پایان دادن به حالت عداوت، باید «کظم غیظ» توأم با «عفو و بخشش» گردد؛ «وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ».

اهمیت و ضرورت توکل:

1. «وَعَلَی اللهِ فَلْیتَوَکَّلِ المُؤمِنُونَ»؛ (51) «‌و مؤمنین باید بر خدا توکل کنند.» ‌

2. «فَإذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ إنَّ اللهَ یحِبُّ المُتَوَکِّلِینَ»؛ (52) «‌پس هر گاه عزم انجام کاری کردی برخدا توکل کن که خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.» ‌

3. عن الصادق علیه السلام عن ابیه عن آبائه عن النبی صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ: «‌شُعَارُ المُسلِمینَ عَلَی الصِّراطِ یوْمَ القِیامَةِ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَعَلی اللهِ فَلْیتَوَکَّلِ المُتَوَکِّلونَ؛ شعار مسلمانان در روز قیامت روی پل صراط «‌لا اله الا الله» و «‌علی الله فلیتوکل المتوکلون» می‌باشد.» (53)

آثار توکل:

1. کفایت کردن خدا در زندگانی دنیا: «‌وَمَنْ یتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ (54) و هر کس بر خدا توکل نماید، خدا او را کافی است.» ‌

2. روزی خوردن از مجرای غیر منتظره: عن رسول الله صلی الله علیه و آله اَنَّهُ قَالَ: «‌مَنِ انْقَطَعَ إِلَی اللهِ کَفاهُ اللهُ کُلَّ مَؤُونَتِهِ وَرَزَقَهُ مِن حَیثُ لایحْتَسِبُ وَمَنِ انْقَطَعَ إِلَی الدُّنْیا وَکَّلَهُ اللهُ إلَیها؛ (55) کسی که با [بریدن امیدش از دیگران] به خدا دل ببندد، خدا کفایت امور زندگیش را می‌کند و از جایی که به فکرش نمی‌رسد، روزیش را می‌رساند و آن کس که به دنیا دل ببندد، خدا کارش را به دنیا وا می‌گذارد.

ابر مرد متوکّل:

«… در عصر طاغوت، امام خمینی رحمه الله را می‌خواستند از قم به تهران ببرند. دوستان در کنار ماشین گریه می‌کردند و امام آنان را دعوت به صبر می‌نمود. این سخن خود حضرت امام است که؛ در بین راه قم و تهران، ناگهان ماشین از جاده اصلی منحرف شد، به سمت خاکی رفت و من یقین کردم که می‌خواهند مرا بکشند، ولی دوباره ماشین به جاده اصلی بازگشت. من در خود مراجعه کردم و دیدم هیچ تغییری در من ایجاد نشده است… و یا در جنگ ایران و عراق هزاران دستگاه تانک و نفربر و هزاران نظامی از سراسر مرزها به ایران حمله می‌کنند و اضطراب همه جا را فرا می‌گیرد. امام ناگهان بر دریایی از شعله‌ها و التهابها و تزلزلها، آب اطمینان و صبر و توکل می‌پاشد و می‌فرماید: دزدی آمد و سنگی انداخت و رفت.» (56)

هیچ کس بی امر او در ملک او

در نیفزاید سر یک تار مو

واحد اندر ملک او را یار نی

بندگان را جز به او سالار نی

توکل راستین:

عن امیر المؤمنین علیه السلام أنَّهُ مَرَّ یوْماً عَلَی قَوْمٍ فَرَآهُم أصِحَّاءَ جالِسِینَ فی زاوِیةِ الْمَسْجِدِ فَقالَ علیه السلام: مَنْ أنْتُمْ؟ قالُوا نَحْنُ المُتَوَکِّلُونَ. قال علیه السلام: لا بَل أنتُمُ المُتَأکِّلُونَ فإن کُنتُم مُتَوَکِّلینَ فَمَا بَلَغَ بِکم تَوَکُّلُکُم؟ قالُوا إذا وَجَدنا أَکَلْنا وَإذا فَقَدْنا صَبَرْنا. قالَ علیه السلام: هکَذا تَفْعَلُ الکِلابُ عِندَنا. قالُوا فَمَا نَفْعَلُ؟ قالَ کَما نَفْعَلُ. قالُوا کَیفَ تَفْعَلُ؟ قالَ علیه السلام: إذا وَجَدْنا بَذَلْنا وَإِذا فَقَدْنا شَکَرْنا؛ (57) امیرالمؤمنین علیه السلام روزی از کنار گروهی عبور کرد و دید که آنان سالم و تندرست در گوشه‌ای از مسجد نشسته‌اند. امام فرمود: شما کیستید؟ گفتند: ما توکل کنندگان هستیم. حضرت فرمود: بلکه شما خورندگان هستید [و از کمک مردم استفاده می‌کنید.] اگر متوکل هستید [بگویید] توکلتان شما را به کجا رسانیده است؟ گفتند: اگر بیابیم می‌خوریم و اگر نیابیم صبر می‌کنیم. حضرت فرمود: نزد ما سگها هم چنین می‌کنند. گفتند: پس ما چه کنیم؟ حضرت فرمود: آن گونه که ما می‌کنیم. گفتند: شما چه می‌کنید؟ گفت: هر گاه بیابیم می‌بخشیم و اگر نیابیم سپاس [خدای را] به جا می‌آوریم.» ‌

تلاش و توکل:

آن گاه که عربی بادیه‌نشین شتر خود را رها کرد و گفت: توکل بر خدا می‌کنم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «‌اَعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ؛ (58) شتر را ببند آنگاه به خدا توکل کن.» ‌

گفت پیغمبر به آواز بلند

با توکل زانوی اشتر ببند

گر توکل می‌کنی در کار خود

کشت کن پس تکیه بر جبار کن

اهمیت و ضرورت توکل:

1. «وَعَلَی اللهِ فَلْیتَوَکَّلِ المُؤمِنُونَ»؛ (51) «‌و مؤمنین باید بر خدا توکل کنند.» ‌

2. «فَإذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ إنَّ اللهَ یحِبُّ المُتَوَکِّلِینَ»؛ (52) «‌پس هر گاه عزم انجام کاری کردی برخدا توکل کن که خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.» ‌

3. عن الصادق علیه السلام عن ابیه عن آبائه عن النبی صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ: «‌شُعَارُ المُسلِمینَ عَلَی الصِّراطِ یوْمَ القِیامَةِ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَعَلی اللهِ فَلْیتَوَکَّلِ المُتَوَکِّلونَ؛ شعار مسلمانان در روز قیامت روی پل صراط «‌لا اله الا الله» و «‌علی الله فلیتوکل المتوکلون» می‌باشد.» (53)

آثار توکل:

1. کفایت کردن خدا در زندگانی دنیا: «‌وَمَنْ یتَوَکَّلْ عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ (54) و هر کس بر خدا توکل نماید، خدا او را کافی است.» ‌

2. روزی خوردن از مجرای غیر منتظره: عن رسول الله صلی الله علیه و آله اَنَّهُ قَالَ: «‌مَنِ انْقَطَعَ إِلَی اللهِ کَفاهُ اللهُ کُلَّ مَؤُونَتِهِ وَرَزَقَهُ مِن حَیثُ لایحْتَسِبُ وَمَنِ انْقَطَعَ إِلَی الدُّنْیا وَکَّلَهُ اللهُ إلَیها؛ (55) کسی که با [بریدن امیدش از دیگران] به خدا دل ببندد، خدا کفایت امور زندگیش را می‌کند و از جایی که به فکرش نمی‌رسد، روزیش را می‌رساند و آن کس که به دنیا دل ببندد، خدا کارش را به دنیا وا می‌گذارد.

ابر مرد متوکّل:

«… در عصر طاغوت، امام خمینی رحمه الله را می‌خواستند از قم به تهران ببرند. دوستان در کنار ماشین گریه می‌کردند و امام آنان را دعوت به صبر می‌نمود. این سخن خود حضرت امام است که؛ در بین راه قم و تهران، ناگهان ماشین از جاده اصلی منحرف شد، به سمت خاکی رفت و من یقین کردم که می‌خواهند مرا بکشند، ولی دوباره ماشین به جاده اصلی بازگشت. من در خود مراجعه کردم و دیدم هیچ تغییری در من ایجاد نشده است… و یا در جنگ ایران و عراق هزاران دستگاه تانک و نفربر و هزاران نظامی از سراسر مرزها به ایران حمله می‌کنند و اضطراب همه جا را فرا می‌گیرد. امام ناگهان بر دریایی از شعله‌ها و التهابها و تزلزلها، آب اطمینان و صبر و توکل می‌پاشد و می‌فرماید: دزدی آمد و سنگی انداخت و رفت.» (56)

هیچ کس بی امر او در ملک او

در نیفزاید سر یک تار مو

واحد اندر ملک او را یار نی

بندگان را جز به او سالار نی

توکل راستین:

عن امیر المؤمنین علیه السلام أنَّهُ مَرَّ یوْماً عَلَی قَوْمٍ فَرَآهُم أصِحَّاءَ جالِسِینَ فی زاوِیةِ الْمَسْجِدِ فَقالَ علیه السلام: مَنْ أنْتُمْ؟ قالُوا نَحْنُ المُتَوَکِّلُونَ. قال علیه السلام: لا بَل أنتُمُ المُتَأکِّلُونَ فإن کُنتُم مُتَوَکِّلینَ فَمَا بَلَغَ بِکم تَوَکُّلُکُم؟ قالُوا إذا وَجَدنا أَکَلْنا وَإذا فَقَدْنا صَبَرْنا. قالَ علیه السلام: هکَذا تَفْعَلُ الکِلابُ عِندَنا. قالُوا فَمَا نَفْعَلُ؟ قالَ کَما نَفْعَلُ. قالُوا کَیفَ تَفْعَلُ؟ قالَ علیه السلام: إذا وَجَدْنا بَذَلْنا وَإِذا فَقَدْنا شَکَرْنا؛ (57) امیرالمؤمنین علیه السلام روزی از کنار گروهی عبور کرد و دید که آنان سالم و تندرست در گوشه‌ای از مسجد نشسته‌اند. امام فرمود: شما کیستید؟ گفتند: ما توکل کنندگان هستیم. حضرت فرمود: بلکه شما خورندگان هستید [و از کمک مردم استفاده می‌کنید.] اگر متوکل هستید [بگویید] توکلتان شما را به کجا رسانیده است؟ گفتند: اگر بیابیم می‌خوریم و اگر نیابیم صبر می‌کنیم. حضرت فرمود: نزد ما سگها هم چنین می‌کنند. گفتند: پس ما چه کنیم؟ حضرت فرمود: آن گونه که ما می‌کنیم. گفتند: شما چه می‌کنید؟ گفت: هر گاه بیابیم می‌بخشیم و اگر نیابیم سپاس [خدای را] به جا می‌آوریم.» ‌

تلاش و توکل:

آن گاه که عربی بادیه‌نشین شتر خود را رها کرد و گفت: توکل بر خدا می‌کنم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «‌اَعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ؛ (58) شتر را ببند آنگاه به خدا توکل کن.» ‌

گفت پیغمبر به آواز بلند

با توکل زانوی اشتر ببند

گر توکل می‌کنی در کار خود

کشت کن پس تکیه بر جبار کن