ودَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ اَلْكِتٰابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمٰانِكُمْ كُفّٰاراً حَسَداً مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مٰا تَبَيَّنَ لَهُمُ اَلْحَقُّ فَاعْفُوا وَ اِصْفَحُوا حَتّٰى يَأْتِيَ اَللّٰهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اَللّٰهَ عَلىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»  بسیارى از اهل کتاب-پس از اینکه حق برایشان آشکار شد- از روى حسدى که در وجودشان بود، آرزو مى کردند که شما را، بعد از ایمانتان، کافر گردانند. پس عفو کنید و درگذرید، تا خدا فرمان خویش را بیاورد، که خدا بر هر کارى تواناست. (بقره/۱۰۹)  بسیارى از اهل کتاب، مخصوصاً یهود، تنها به این قناعت نمى کردند که خود آئین اسلام را نپذیرند، بلکه اصرار داشتند مؤمنان نیز از ایمانشان باز گردند، و انگیزه آنان در این امر چیزى جز حسد نبود.

صفحات: 1· 2

تست

أَمْ تُرِيدُونَ أَنْ تَسْئَلُوا رَسُولَكُمْ كَمٰا سُئِلَ مُوسىٰ مِنْ قَبْلُ وَ مَنْ يَتَبَدَّلِ اَلْكُفْرَ بِالْإِيمٰانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوٰاءَ اَلسَّبِيلِ» آیا مى خواهید از پیامبر خود همان را بخواهید که قبلا از موسى خواسته شد؟ و هر کس کفر را با ایمان عوض کند، مسلما از راه درست گمراه شده است. (بقره/۱۰۸)  شأن نزول: در کتب تفسیر، شأن نزول هائى براى این آیه ذکر کرده اند که از نظر نتیجه تقریباً همه یکسانند: نخست این که از ابن عباس نقل شده، وهب بن زید و رافع بن حرمله نزد رسول خدا(صلى الله علیه وآله) آمده گفتند: از سوى خدا نامه اى به عنوان ما بیاور تا آن را قرائت کنیم، سپس ایمان بیاوریم! و یا نهرهائى براى ما جارى فرما تا از تو پیروى کنیم! بعضى دیگر گفته اند: گروهى از عرب از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)همان تقاضائى را کردند که یهود از موسى(علیه السلام) داشتند، گفتند: خدا را آشکارا به ما نشان ده تا با چشم خود ببینیم و ایمان بیاوریم! بعضى دیگر نوشته اند: آنها از پیامبر (صلى الله علیه وآله) تقاضا کردند براى آنان بتى از درخت مخصوص ذات انواط قرار دهد تا آن را پرستش کنند، همان گونه که جاهلان بنى اسرائیل به موسى(علیه السلام) گفتند: اجْعَلْ لَنا إِلهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ: براى ما بتى قرار ده همان گونه که بت پرستان دارند ! آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت. ???? گر چه این آیه خطاب به یهود نیست، بلکه مخاطب در آن گروهى از مسلمانان ضعیف الایمان و یا مشرکانند، ولى چنان که خواهیم دید، بى ارتباط با سر گذشت یهود نمى باشد. شاید پس از ماجراى تغییر قبله بود که جمعى از مسلمانان و مشرکان بر اثر وسوسه یهود، تقاضاهاى بى مورد و نابجائى از پیامبر اسلام (صلى الله علیه وآله) کردند که نمونه هاى آن در بالا ذکر شد، خداوند بزرگ آنها را از چنین پرسش هائى نهى کرده مى فرماید: آیا شما مى خواهید از پیامبرتان همان تقاضاهاى نامعقول را بکنید که پیش از این از موسى کردند (و با این بهانه جوئى ها شانه از زیر بار ایمان خالى کنید) (أَمْ تُریدُونَ أَنْ تَسْئَلُوا رَسُولَکُمْ کَما سُئِلَ مُوسى مِنْ قَبْلُ). و از آنجا که این کار، یک نوع مبادله ایمان با کفر است، در پایان آیه اضافه مى کند: کسى که کفر را به جاى ایمان بپذیرد، از راه مستقیم گمراه شده است (وَ مَنْ یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالإیمانِ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبیلِ). اشتباه نشود اسلام هرگز از پرسش هاى علمى، سؤالات منطقى و همچنین تقاضاى معجزه براى پى بردن به حقانیت دعوت پیامبر(صلى الله علیه وآله)جلوگیرى نمى کند چرا که راه درک، فهم و ایمان همین ها است، ولى گروهى بودند که براى نرفتن زیر بار دعوت پیامبر(صلى الله علیه وآله)، سؤالات بى اساس و معجزات اقتراحى را بهانه قرار مى دادند، و با این که پیامبر(صلى الله علیه وآله) به اندازه کافى دلیل و معجزه در اختیارشان قرار داده بود، هر یک از راه مى رسید پیشنهاد خارق عادت جدیدى مى کرد، در حالى که مى دانیم اعجاز و خارق عادات بازیچه این و آن نیست، به مقدارى لازم است که اطمینان به صدق گفته هاى پیامبر(صلى الله علیه وآله) ایجاد کند و گرنه پیامبر(صلى الله علیه وآله) یک خارق العاده گر نیست که گوشه اى بنشیند و هر کس بیاید و پیشنهاد معجزه اى مطابق میل و سلیقه خویش کند. از این گذشته، گاهى تقاضاهاى نامعقولى همچون دیدن خدا با چشم، و یا ساختن بت مى کردند. در واقع قرآن مى خواهد به مردم هشدار دهد که اگر شما دنبال چنین تقاضاى نامعقول بروید، بر سرتان همان خواهد آمد که بر سر قوم موسى(علیه السلام) آمد. «تفسیر نمونه/ذیل آیه 108، سوره بقره» http://sapp.ir/ayehsobh

با توجه به این که امام رضا (علیه السلام) به هیچ عنوان راضی به پذیرش ولایتعهدی نبود؛ ازاین رو باید دید چه عواملی موجب شد که امام تن به این امر بدهد. در این جا به بعضی از آن عوامل اشاره می شود:

۱-  حفظ جان خود و شیعیان:

امام رضا (علیه السلام) با دید عمیق امامت و ولایت دریافت که اگر از ولایتعهدى مأمون امتناع ورزد، نه تنها جان خویش را به رایگان از دست مى دهد، بلکه علویان و دوستداران حضرت نیز همگى در معرض خطر واقع مى شوند. بر امام لازم بود که جان خود و شیعیان و هواخواهان را از گزندها برهاند؛ زیرا امت اسلامى به وجود آنان و آگاهى بخشیدنشان نیاز بسیار داشت. اینان بایستى باقى مى ماندند تا براى مردم چراغ راه و رهبر و مقتدا در حل مشکلات و هجوم شبهه ها باشند.

صفحات: 1· 2

امام رضا (علیه السلام ) می فرماید:

رحم الله عبدا احيا امرنا فقلت له : فكيف يحيي امركم . قال يتعلم علومنا و يعملها الناس فإن الناس لو علموا محاسن كلامنا لا تبعونا:  خدا رحمت كند بند ه اي را كه امر ما را زنده بدارد . راوي پرسيد چگونه امر شما را زنده كند؟ آن حضرت فرمود: علوم ما را فراگيرد و به مردم بياموزد، چرا كه مردم اگر زيبايي هاي كلام ما را بدانند از ما پيروي مي كنند. ( مفاتيح الحياه ص78)

دانش امام رضا (علیه السلام )  

صفحات: 1· 2