بعضى دیگر از جابر نقل کرده اند پیامبر(صلى الله علیه وآله) گروهى از مسلمانان را به یکى از میدان هاى جنگ فرستاد، شب هنگام که تاریکى همه جا را فرا گرفت نتوانستند قبله را بشناسند و هر گروهى به سوئى نماز خواندند، هنگام طلوع آفتاب دیدند همگى به غیر جانب قبله نماز گزارده اند، از پیامبر(صلى الله علیه وآله)سؤال کردند، آیه فوق نازل شد و به آنها اعلام کرد نمازهایشان در چنین حالتى صحیح بوده(البته این حکم شرائطى دارد که در کتب فقهى آمده است).
هیچ مانعى ندارد که همه شأن نزول هاى فوق براى آیه ثابت باشد، و آیه هم ناظر به مسأله تغییر قبله باشد، هم خواندن نماز نافله بر مرکب، و هم نماز واجب به هنگام نشناختن قبله.
از این گذشته اصولاً هیچ آیه اى اختصاص به شأن نزول خود ندارد، و مفهوم آن باید به صورت یک حکم کلى در نظر گرفته شود واى بسا از آن احکام گوناگونى استفاده شود.

تفسیر:
به هر سو رو کنید خدا آنجا است!
در آیه گذشته، سخن از ستمگرانى بود که مانع از ذکر الهى در مساجد مى شدند، و در تخریب آن مى کوشیدند، آیه مورد بحث دنباله همین سخن است، مى گوید: مشرق و مغرب از آن خدا است، و به هر طرف رو کنید خدا آنجا است (وَ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ).
چنین نیست که اگر شما را از رفتن به مساجد و پایگاه هاى توحید مانع شوند، راه بندگى خدا بسته شود، نه، شرق و غرب این جهان تعلق به ذات پاک او دارد، و به هر سو رو کنید او آنجا است.
♦همچنین تغییر قبله که به خاطر مناسبت هاى خاصى صورت گرفته، کمترین اثرى در این امر ندارد مگر جائى هست که از خدا خالى باشد؟ اصولاً خدا مکان ندارد.
لذا در پایان آیه مى فرماید: خداوند نامحدود، بى نیاز و دانا است (إِنَّ اللّهَ واسِعٌ عَلیمٌ).
❗توجه به این نکته لازم است که: منظور از مشرق و مغرب در آیه فوق، اشاره به دو سمت خاص نیست، بلکه این تعبیر کنایه از تمام جهات است، همان گونه که مثلاً مى گوئیم: دشمنان على(علیه السلام) به خاطر عداوت و دوستانش از ترس، فضائل او را پوشاندند، اما با این حال فضائلش شرق و غرب عالم را گرفت (یعنى همه دنیا).
♦شاید تکیه بر خصوص شرق و غرب به خاطر این باشد که انسان، نخستین جهتى را که مى شناسد این دو جهت است، و بقیه جهات به وسیله مشرق و مغرب شناخته مى شود.
در قرآن مجید، نیز مى خوانیم: وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذینَ کانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الأَرْضِ وَ مَغارِبَها: ما شرق و غرب زمین را در اختیار جمعیتى که مستضعف بودند قرار دادیم .

«تفسیر نمونه/ذیل آیه 115، سوره بقره»
http://sapp.ir/ayehsobh

 

صفحات: 1· 2