امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند: به زودی شهر كوفه از مۆمنان خالی می‌شود و علم و دانش از آنجا رخت بر می‌بندد و چون ماری كه در گوشه‌ای چنبره زده است محدود می‌گردد و از شهری كه آن را قم می‌نامند ظهور می‌كند و آن‌جا پایگاه علم و فضیلت و معدن دانش و كمال می‌گردد به گونه‌ای كه روی زمین هیچ مستضعف (فكری) نمی‌ماند كه از دین آگاهی نداشته باشد حتی زنان پرده‌نشین و این زمان نزدیك زمان ظهور قائم(عج) ما خواهد بود… (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 213)

در این مقاله به دو شبهه پاسخ خواهیم گفت:

طرح یک شبهه: موقعی كه حضرت صاحب‌الامر ـ علیه‌السلام ـ ظهور كنند همه جا پر از ظلم و جور و فساد است آیا در ایران شهری وجود دارد كه از هرگونه فساد عاری و امن باشد؟

پیش از پرداختن به پاسخ سۆال تذكر این نكته ضروری است كه پر شدن دنیای آخرالزمان از ظلم و ستم ـ كه در روایات متعددی آمده است ـ به این معنی نیست كه در آخرالزمان همة انسان‌ها در ورطه فساد و تباهی غرق می‌شوند و انسان‌های مۆمن و صالح در هیچ جای دنیا یافت نمی‌شوند.

معنای صحیح این احادیث این است كه در آخرالزمان جهان پر از ظلم و ستم می‌شود نه پر از ظالم و ستمگر. تفاوت این دو در این است كه اگر بخواهد جهان پر از ظالم باشد باید همه انسان‌ها ظالم باشند اما اگر جهان پر از ظلم باشد لازم نیست همه ظالم باشند بلكه ممكن است عده معدودی به خاطر در اختیار داشتن قدرت و ثروت نامشروع جهان را از ستم آكنده نمایند در عین حالی كه انسان‌های صالح فراوانی نیز وجود دارند. برای تقریب به ذهن توجه به این مثال ساده می‌تواند مفید باشد:

اگر كسی بگوید فضای این اطاق پر از دود سیگار شد آیا معنای عبارت یاد شده این است كه همة افرادی كه در این اطاق حضور دارند سیگار می‌كشند؟ بدون تردید خیر. چون ممكن است یك نفر در این مكان سیگار بكشد اما تمام فضای اطاق را همین یك نفر پر از دود سیگار كند. محتوای روایات یاد شده نیز این است كه در آخرالزمان جهان پر از ظلم می‌شود و نه پر از ظالم و ممكن است پر شدن جهان از ظلم به وسیلة عدة محدودی باشد كه از قدرت و ثروت خود به شكل نامشروع استفاده می‌كنند نه اینكه همة انسان‌ها ظالم و بیدادگر باشند.

هدف ما از طرح این مسئله توجه دادن ذهن شما به این واقعیت است كه اگر در روایات از پر شدن دنیا از ظلم و ستم سخن به میان آمده است معنای این روایت این نیست كه در هیچ شهر و منطقه‌ای انسان‌های صالح یافت نمی‌شوند بلكه علی‌رغم وجود ظلم و فساد فراگیر ممكن است در مناطق مختلف دنیا انسان‌های صالح و پرهیزگار فراوانی نیز باشند كه از منتظران واقعی امام مهدی ـ علیه‌السلام ـ بوده و در زمینه‌سازی برای ظهور آن حضرت از هیچ تلاشی دریغ نمی‌ورزند.

اما در عین حال در احادیثی كه از پیشوایان دینی نقل شده است از شهر مقدس قم به عنوان شهری كه در آخرالزمان مركز شیعیان واقعی بوده و پایگاه دانش و معرفت است نام برده شده است.

صفوان می‌گوید روزی نزد امام كاظم ـ علیه‌السلام ـ بودم و سخن از مردم قم و میل آنان به حضرت مهدی ـ علیه‌السلام ـ به میان آمد امام هفتم ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: خداوند آنان را رحمت كند و از آنان خشنود باشد. و سپس ادامه دادند: بهشت هشت در دارد كه یكی از آنها برای مردم قم است در میان شهر‌ها و كشورها آنان نیكان و نخبگان شیعیان ما هستند. خداوند ولایت و دوستی ما را به طینت و سرشت آنان آمیخته است. (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 217)

و امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در حدیث دیگری فرموده‌اند: به زودی شهر كوفه از مۆمنان خالی می‌شود و علم و دانش از آنجا رخت بر می‌بندد و چون ماری كه در گوشه‌ای چنبره زده است محدود می‌گردد و از شهری كه آن را قم می‌نامند ظهور می‌كند و آن‌جا پایگاه علم و فضیلت و معدن دانش و كمال می‌گردد به گونه‌ای كه روی زمین هیچ مستضعف (فكری) نمی‌ماند كه از دین آگاهی نداشته باشد حتی زنان پرده‌نشین. و این زمان نزدیك زمان ظهور قائم(عج) ما خواهد بود… (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 213)

و البته تذكر این نكته ضروری است كه معنای روایات یاد شده و روایات مشابه آن خالی بودن شهر مقدس قم از تمام مظاهر فساد و تباهی نیست بلكه ممكن است این شهر نیز از فتنه‌های آخرالزمان در امان نمانده و برخی از مظاهر فساد در آن نیز یافت شود لیكن براساس احادیث ابن شهر در مقایسه با سایر شهرها از وضعیت مطلوب‌تری برخوردار است.

امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: درود خداوند بر قم پروردگار جهان سرزمینشان را از باران سیراب و بركاتش را بر آنان نازل می‌گرداند و گناهانشان را به حسنات مبدّل می‌سازد آنان اهل ركوع، سجود، قیام و قعودند چنان‌كه آنان فقیه، دانشمند و اهل درك و فهم هستند آنان اهل درایت و روایت و بینش و عبادت‌كنندگان نیكی هستند.

(بحارالانوار، ج 60، ص 217 )

طرح شبهه دوم: در منابع روایی شیعه نظیر بحارالانوار روایاتی پیرامون تخریب مساجد در زمان

امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند: به زودی شهر كوفه از مۆمنان خالی می‌شود و علم و دانش از آنجا رخت بر می‌بندد و چون ماری كه در گوشه‌ای چنبره زده است محدود می‌گردد و از شهری كه آن را قم می‌نامند ظهور می‌كند و آن‌جا پایگاه علم و فضیلت و معدن دانش و كمال می‌گردد به گونه‌ای كه روی زمین هیچ مستضعف (فكری) نمی‌ماند كه از دین آگاهی نداشته باشد حتی زنان پرده‌نشین و این زمان نزدیك زمان ظهور قائم(عج) ما خواهد بود… (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 213)

در این مقاله به دو شبهه پاسخ خواهیم گفت:

طرح یک شبهه: موقعی كه حضرت صاحب‌الامر ـ علیه‌السلام ـ ظهور كنند همه جا پر از ظلم و جور و فساد است آیا در ایران شهری وجود دارد كه از هرگونه فساد عاری و امن باشد؟

پیش از پرداختن به پاسخ سۆال تذكر این نكته ضروری است كه پر شدن دنیای آخرالزمان از ظلم و ستم ـ كه در روایات متعددی آمده است ـ به این معنی نیست كه در آخرالزمان همة انسان‌ها در ورطه فساد و تباهی غرق می‌شوند و انسان‌های مۆمن و صالح در هیچ جای دنیا یافت نمی‌شوند.

معنای صحیح این احادیث این است كه در آخرالزمان جهان پر از ظلم و ستم می‌شود نه پر از ظالم و ستمگر. تفاوت این دو در این است كه اگر بخواهد جهان پر از ظالم باشد باید همه انسان‌ها ظالم باشند اما اگر جهان پر از ظلم باشد لازم نیست همه ظالم باشند بلكه ممكن است عده معدودی به خاطر در اختیار داشتن قدرت و ثروت نامشروع جهان را از ستم آكنده نمایند در عین حالی كه انسان‌های صالح فراوانی نیز وجود دارند. برای تقریب به ذهن توجه به این مثال ساده می‌تواند مفید باشد:

اگر كسی بگوید فضای این اطاق پر از دود سیگار شد آیا معنای عبارت یاد شده این است كه همة افرادی كه در این اطاق حضور دارند سیگار می‌كشند؟ بدون تردید خیر. چون ممكن است یك نفر در این مكان سیگار بكشد اما تمام فضای اطاق را همین یك نفر پر از دود سیگار كند. محتوای روایات یاد شده نیز این است كه در آخرالزمان جهان پر از ظلم می‌شود و نه پر از ظالم و ممكن است پر شدن جهان از ظلم به وسیلة عدة محدودی باشد كه از قدرت و ثروت خود به شكل نامشروع استفاده می‌كنند نه اینكه همة انسان‌ها ظالم و بیدادگر باشند.

هدف ما از طرح این مسئله توجه دادن ذهن شما به این واقعیت است كه اگر در روایات از پر شدن دنیا از ظلم و ستم سخن به میان آمده است معنای این روایت این نیست كه در هیچ شهر و منطقه‌ای انسان‌های صالح یافت نمی‌شوند بلكه علی‌رغم وجود ظلم و فساد فراگیر ممكن است در مناطق مختلف دنیا انسان‌های صالح و پرهیزگار فراوانی نیز باشند كه از منتظران واقعی امام مهدی ـ علیه‌السلام ـ بوده و در زمینه‌سازی برای ظهور آن حضرت از هیچ تلاشی دریغ نمی‌ورزند.

اما در عین حال در احادیثی كه از پیشوایان دینی نقل شده است از شهر مقدس قم به عنوان شهری كه در آخرالزمان مركز شیعیان واقعی بوده و پایگاه دانش و معرفت است نام برده شده است.

صفوان می‌گوید روزی نزد امام كاظم ـ علیه‌السلام ـ بودم و سخن از مردم قم و میل آنان به حضرت مهدی ـ علیه‌السلام ـ به میان آمد امام هفتم ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: خداوند آنان را رحمت كند و از آنان خشنود باشد. و سپس ادامه دادند: بهشت هشت در دارد كه یكی از آنها برای مردم قم است در میان شهر‌ها و كشورها آنان نیكان و نخبگان شیعیان ما هستند. خداوند ولایت و دوستی ما را به طینت و سرشت آنان آمیخته است. (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 217)

و امام صادق ـ علیه‌السلام ـ در حدیث دیگری فرموده‌اند: به زودی شهر كوفه از مۆمنان خالی می‌شود و علم و دانش از آنجا رخت بر می‌بندد و چون ماری كه در گوشه‌ای چنبره زده است محدود می‌گردد و از شهری كه آن را قم می‌نامند ظهور می‌كند و آن‌جا پایگاه علم و فضیلت و معدن دانش و كمال می‌گردد به گونه‌ای كه روی زمین هیچ مستضعف (فكری) نمی‌ماند كه از دین آگاهی نداشته باشد حتی زنان پرده‌نشین. و این زمان نزدیك زمان ظهور قائم(عج) ما خواهد بود… (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 60، ص 213)

و البته تذكر این نكته ضروری است كه معنای روایات یاد شده و روایات مشابه آن خالی بودن شهر مقدس قم از تمام مظاهر فساد و تباهی نیست بلكه ممكن است این شهر نیز از فتنه‌های آخرالزمان در امان نمانده و برخی از مظاهر فساد در آن نیز یافت شود لیكن براساس احادیث ابن شهر در مقایسه با سایر شهرها از وضعیت مطلوب‌تری برخوردار است.

امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: درود خداوند بر قم پروردگار جهان سرزمینشان را از باران سیراب و بركاتش را بر آنان نازل می‌گرداند و گناهانشان را به حسنات مبدّل می‌سازد آنان اهل ركوع، سجود، قیام و قعودند چنان‌كه آنان فقیه، دانشمند و اهل درك و فهم هستند آنان اهل درایت و روایت و بینش و عبادت‌كنندگان نیكی هستند.

(بحارالانوار، ج 60، ص 217 )

طرح شبهه دوم: در منابع روایی شیعه نظیر بحارالانوار روایاتی پیرامون تخریب مساجد در زمان

آیه ای صریح در باره امام زمان (عج) بیان نمایید؟

 مفسران با استناد به روایات، آیات بسیار زیادی را بر امام زمان(عج) تطبیق داده و ایشان را مصداق اكمل آن آیات دانسته اند؛ كه به سه آیه اشاره میشود:

 1ـ «و نُریدُ اَنَّ نَمُنُّ علی الذینَ استضعفوا فی الأرض و نَجعَلُهُم أئمة و نَجعَلُهُم الوارثین» یعنی اراده كرده ایم كه بر آن طایفه ضعیف نگاهداشته شده در آن سرزمین منت گذارده و آنها را پیشوایان خلق قرار دهیم و وارث ملك و جاه گردانیم.(قصص/5) در برخی از روایات، این آیه بر ظهور امام زمان(عج) تطبیق داده شده است؛ از جمله حضرت علی(ع) كه در باره این آیه میفرمایند: مراد آل محمد(ص) میباشد كه خداوند مهدی(عج) ایشان را بعد از سختی هایشان ظاهر كرده و باعث عزت آنها و ذلت دشمنانشان میشود. (تفسیر نورالثقلین، عبدعلی حویزی، ج4، ص110)

 2ـ «وَعَد الله الذین آمنوا منكم و عملوا الصالحات لیستخلفنّهم فی الأرض …» یعنی خداوند به كسانی از شما بندگان كه ایمان آورد و نیكوكار گردد وعده فرمود كه در زمین خلافت دهد.(نور/55) كه روایات مصداق اكمل این خلافت را دوران ظهور امام زمان(عج) معرفی مینماید؛ از جمله امام صادق(ع) بعد از خواندن این آیه فرمود: مراد از آن حضرت قائم(عج) و اصحاب حضرت میباشند.(بحارالانوار، ج51، ص58، حدیث50)

 3ـ «و لقد كتبنا فی الزبور من بعد الذكر أن الأرض یرثها عبادی الصالحون» یعنی بعد از تورات در زبور داود نوشتیم كه حتماً بندگان نیكوكار من وارث زمین خواهند شد.(انبیاء/105) امام باقر(ع)می فرماید: مراد این آیه اصحاب مهدی(عج) در آخر الزمان میباشند.

 نكته قابل توجه این است كه این گونه برداشتها از آیات قرآن كریم ناظر به جنبه تأویلی آیات است، و بر اساس آن مصداق آیات قرآنی محدود به یك مورد خاص نیست، و می تواند مصادیق و موارد متعددی را شامل شود. ولی آنچه مسلم و حتمی است این است كه تأویلات فوق، كه مستظهر به روایات معصومین است، از بارزترین مصادیق و مواردی است كه این آیات شریفه آنها را در بر می گیرد.

امصدای اذان از رادیو ماشین به گوش رسید، جوانی كه در كنارم نشسته بود بلند شد و به طرف راننده رفت و به او گفت: آقای راننده! می خواهم نماز بخوانم. راننده با بی تفاوتی و بی خیالی گفت: برو بابا حالا كی نماز می خواند! بعدش هم توجهی به این مطلب نكرد، ولی جوان با جدیت گفت: به تو می گویم نگهدار!… راننده فهمید كه او بسیار جدی است، گفت: اینجا كه جای نماز خواندن نیست، وسط بیابان، بگذار به یك قهوه خانه یا شهری برسیم، بعد نگه می دارم. خلاصه بحث بالا گرفت راننده چاره ای جز نگه داشتن نداشت. بالاخره ماشین را در كنار جاده نگه داشت، جوان پیاده شد و نمازش را با آرامش و طمأنینه خواند، من هم به تأسی از وی نماز خواندم. پس از نماز وقتی در كنار هم نشستیم و ماشین حركت كرد از او پرسیدم: چه چیز باعث شده كه نمازتان را اول وقت خواندید؟ گفت: من به امام زمانم، حضرت ولی عصر(عج) تعهد داده ام كه نماز را اول وقت بخوانم. تعجب من بیشتر شد، گفتم: چگونه و به خاطر چه چیز تعهد دادید؟ گفت: من قضیه و داستانی دارم كه برایتان بازگو می كنم، من در یكی از كشورهای اروپایی برای ادامه تحصیلاتم درس می خواندم، چند سالی بود كه آنجا بودم، محل سكونتم در یك بخش كوچک بود و تا شهر كه دانشگاه در آن قرار داشت فاصله زیادی بود كه اكثر اوقات با ماشین این مسیر را طی می كردم. ضمناً در این بخش، یک اتوبوس بیشتر نبود كه مسافران را به شهر می برد و بر می گشت. برای فارغ التحصیل شدنم باید آخرین امتحانم را می دادم، پس از سال ها رنج و سختی و تحمل غربت، خلاصه روز موعود فرا رسید، درس هایم را خوب خوانده بودم، آماده بودم برای آخرین امتحان سوار اتوبوس شدم و پس از چند دقیقه، اتوبوس در حالی كه پر از مسافر بود راه افتاد، من هم كتاب جلویم باز بود و می خواندم، نیمی از راه آمده بودیم كه یكباره اتوبوس خاموش شد، راننده پایین رفت و كاپوت ماشین را بالا زد، مقداری موتور ماشین را نگاه كرد و دستكاری نمود، آمد استارت زد، ماشین روشن نشد، دوباره و چندین بار همین كار را كرد، اما فایده ای نداشت، (این وضعیت) طولانی شد و مسافران آمده بودند كنار جاده نشسته و بچه های شان بازی می كردند و من هم دلم برای امتحان شور می زد و ناراحت بودم، چیزی دیگر به موقع امتحان نمانده بود، وسیله نقلیه دیگری هم از جاده عبور نمی كرد كه با آن بروم، نمی دانستم چه كنم، در اضطراب و نگرانی و ناامیدی به سر می بردم، تا شهر هم راه زیادی بود كه نمی شد پیاده بروم، پیوسته قدم می زدم و به ماشین و جاده نگاه می كردم كه همه تلاش های چندساله‌ام از بین می رود و خیلی نگران بودم. یكباره جرقه ای در مغزم زد كه ما وقتی در ایران بودیم در سختی ها متوسل به امام زمان(عج) می شدیم و وقتی كارها به بن بست می رسید از او كمک و یاری می خواستیم، این بود كه دلم شكست و اشكم جاری شد، با خود گفتم: یا بقیة اللَّه! اگر امروز كمكم كنی تا به مقصدم برسم، قول می دهم و متعهد می شوم كه تا آخر عمر نمازم را همیشه سر وقت بخوانم. پس از چند دقیقه آقایی از آن دورها آمد و رو كرد به راننده و گفت: چه شده؟ (با زبان خود آنها حرف می زد). راننده گفت: نمی دانم هر كار می كنم روشن نمی شود. مقداری ماشین را دست كاری كرد و كاپوت را بست و گفت: برو استارت بزن! چند استارت كه زد ماشین روشن شد، همه خوشحال شدند و سوار ماشین گشتند و من امیدی در دلم زد و امیدوار شدم، همین كه اتوبوس می خواست راه بیفتد، دیدم همان آقا بالا آمد و مرا به اسم صدا زد و گفت: «تعهدی كه به ما دادی یادت نرود، نماز اول وقت!» و بعد پیاده شد و رفت و من او را ندیدم. فهمیدم كه حضرت بقیة اللَّه امام عصر(عج) بوده، همین طور اشك می‌ریختم كه چقدر من در غفلت بودم. این بود سرگذشت نماز اول وقت من. منبع: نماز و عبادت امام زمان(عج)، عباس عزیزی، صفحه 85

آيا در دوران غيبت، ما وظيفه ايم هم داريم؟ آيا وجود نازنين امام زمانمان از ما هم انتظار دارند؟ برخي از افراد در دوران غيبت تشرفاتي به محضر حضرت مهدي داشته اند و در اين ديدارها ، اماممان نكاتي را بيان فرموده اند كه برخي از وظايف ما را مشخص مي كند؛ كه يكي از آنها حلال خوري است داستانك: در دامغان در میان سادات محترم شاه چراغی، یک نفر عارف وارسته به نام سید طاهر شاه چراغی بود، که هم واعظ و هم شاعر بوده و به عشق و شیدایی نسبت به امام عصر(عجل الله فرجه) شهرت داشت. او چهل بار امام زمان (عجل الله فرجه) را در عالم خواب زیارت کرده بود، و این مطلب را در اشعار زیبای خود بیان نموده بود.ولی یک وقتی رابطه او با امام عصر(عجل الله فرجه) قطع شد بسیار ناراحت شده و فریاد جانکاهش از فراق آن حضرت، بلند بود، همواره از عمق جان می سوخت که چرا از او سلب توفیق شده، از ته دل گریه ها و ناله ها کرد تا اینکه پس از یک سال فراق، در عالم خواب به سعادت زیارت آن بزرگوار نایل گردید، عرض کرد:آقا جان!من که سوختم، و نزدیک است از فراقت جان بسپارم، چه شد که ناگهان از من بریدی، و با من قطع رابطه کردی؟ رازش چیست؟ قربانت گردم! امام(عجل الله فرجه) در پاسخ او به این مضمون فرمود: «ای سیّد طاهر!چرا به هر منزلی می روی؟چرا از هر غذایی می خوری؟تو به خانه کسی رفتی که غذایش مشکل داشت و حرام بود، از آن خوردی، نتیجه اش جدایی من از تو شد، سرانجام تا یک سال پاک سازی کردی و آب از دست رفته را به جوی خود باز گرداندی و در نتیجه به مقصود رسیدی» [مجله پاسدار اسلام شماره 294؛ صفحه 15]