بحث از جمال و زیبایی حضرت ولیعصر در بسیاری کتب و محافل بیان شده است چنانکه نویسنده ارجمند كتاب «مكیال المكارم»، در بخش چهارم كتاب خود، جمال و زیبایی حضرت مهدی(عج) را یكی از ویژگیهای آن حضرت میشمرد و مینویسد:«بدان كه مولای ما حضرت صاحبالزمان(عج)، زیباترین و خوش صورتترین مردم است؛ زیرا شبیهترین مردم به پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) است» .(1)
از بررسی روایات و مطالعه حكایتهای نیكبختانی كه توفیق زیارت آن امام را یافتهاند، برمیآید كه قامت و رخسار نازنین امام عصر(عج) در كمال زیبایی و اعتدال بوده و سیمای مباركش، دلربا و خیرهكننده است.
همین قامت رعنا و رخسار دلربا موجب شده است هزاران عاشق دلسوخته در آغاز هر صبح بازاری و التماس از خدای خود چنین بخواهند:
«خداوندا! آن چهره زیبا و جمال دلآرا را به من بنمای و چشمان مرا با یك نظر به او روشنایی بخش».(2)
از آنجا كه آشنایی بیشتر با صفات و خصال یوسف زهرا، حضرت مهدی(عج) راهی برای شناخت مدعیان دروغین به شمار میآید و افزون بر این میتواند موجب انس و ارتباط شیعیان با آن عزیز غایب از نظر باشد، با بهرهگیری از كلمات معصومان(علیهم السلام) و حكایتهای نقل شده از تشرّف یافتگان، به بررسی این موضوع میپردازیم. باشد تا به مصداق «وصف العیش نصف العیش»، ما هم از آن جمال دلآرا بهرهمند شویم.روایات فراوانی در توصیف جمال دلآرای آخرین حجت خدا، حضرت مهدی(عج) وارد شده است كه در مجموع آنها را به دو بخش میتوان تقسیم كرد:
الف) روایاتی كه به توصیف كلی سیرت و صورت آن حضرت، بسنده و از ایشان به عنوان شبیهترین مردم به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) یاد كردهاند كه از آن جمله به روایات زیر میتوان اشاره كرد:
1. از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است كه پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) فرمود:
«مهدی از فرزندان من است. اسم او، اسم من و كنیه او، كنیه من است. او از نظر خَلق و خُلق، شبیهترین مردم به من است».(3)
نشانههای قائم شما هنگام ظهور چیست؟» میفرماید:«نشانهاش این است كه در سن پیری است، ولی منظرش جوان است، به گونهای كه بیننده میپندارد چهل ساله یا كمتر از آن است. نشانه دیگرش آن است كه به گذشت شب و روز پیر نشود تا آنكه اَجَلش فرا رسد
2. احمد بن اسحاق بن سعد قمی میگوید: از امام حسن عسكری(علیه السلام) شنیدم كه میفرمود:«سپاس از آن خدایی است كه مرا از دنیا نبرد تا آنكه جانشین مرا به من نشان داد. او از نظر آفرینش و اخلاق، شبیهترین مردم به رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است».(4)
با توجه به این روایات، همه خصال و صفاتی را كه در قرآن و روایات به پیامبر گرامی اسلام نسبت داده شده است، به وجود مقدس امام مهدی(عج) نیز میتوان نسبت داد. روایاتی كه به توصیف ویژگیهای ظاهری پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) پرداختهاند، فراوانند. در اینجا به یكی از آنها اشاره میكنیم. در روایتی كه از امام محمد باقر(علیه السلام) نقل شده، ویژگیهای ظاهری پیامبر خاتم چنین توصیف شده است:
«رخسار پیامبر خدا، سپید آمیخته به سرخی و چشمانش سیاه و درشت و ابروانش به هم پیوسته و كف دست و پایش پر گوشت و درشت بود؛ بدان سان كه گویی طلا بر انگشتانش ریخته باشد. استخوان دو شانهاش بزرگ بود. چون به كسی روی میكرد، به خاطر مهربانی شدیدی كه داشت، با همه بدن به جانب او توجه میكرد. یك رشته موی از گودی گلو تا نافش روییده بود، انگار كه میانه صفحه نقره خالص، خطی كشیده شده باشد. گردن و شانههایش مانند گلابپاش سیمین بود. بینی كشیدهای داشت كه هنگام آشامیدن آب نزدیك بود به آب برسد. هنگام راه رفتن محكم قدم برمیداشت كه گویا به سرازیری فرود میآید. باری، نه قبل و نه پس از پیامبر خدا كسی مثل او دیده نشده است».(5)
ب) روایاتی كه خصال و سیمای امام مهدی(عج) را به تفصیل بیان كرده و ویژگیهای آن حضرت را یك به یك برشمردهاند. برخی از روایاتی كه در این زمینه وارد شده، به شرح زیر است:
1. پیامبر گرامی اسلام، امام مهدی را شبیه خود معرفی كرده، در توصیف او میفرماید:«پدر و مادرم به فدای او كه همنام من، شبیه من و شبیه موسی زاده عمران است. بر [بدن] او نوارهایی [جامههایی] از نور است كه از شعاع قدس روشنایی مییابد».(6)
2. آن حضرت در روایت دیگری در توصیف چهره فرزندش، امام مهدی(عج)میفرماید:«مهدی از فرزندان من است. چهره او مانند ماه درخشنده است».(7)
امام زمان
3. پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) در روایتی، پیشانی و بینی امام مهدی(عج) را اینگونه توصیف میكند:«مهدی از من است، پیشانی گشاده و بینی كشیده دارد» .(8)
4. در روایت دیگری كه از پیامبر خاتم(صلی الله علیه و آله) نقل شده، رنگ چهره و اندام امام مهدی(عج) چنین توصیف شده است:«مهدی مردی از فرزندان من است رنگ [چهره] او رنگ عربی و اندام او اندام اسرائیلی است بر گونه راست او خالی است كه همانند ستاره درخشان است».(9)
5. با توجه به همه ویژگیهای یاد شده است كه پیامبر اسلام در وصف امام مهدی(عج) میفرماید:«مهدی، طاووس اهل بهشت است».(10)
6. امام باقر(علیه السلام) از پدرش و جدش روایت میكند كه روزی امام علی(علیه السلام) در حالی كه بالای منبر بود، فرمود:« از فرزندان من در آخرالزمان، مردی ظهور میكند كه رنگ [صورتش ]سفید متمایل به سرخی و سینهاش فراخ و رانهایش ستبر و شانههایش قوی است و در پشتش دو خال است، یكی، به رنگ پوستش و دیگری، مشابه خال پیامبر اكرم ـ درود خدا بر او و خاندانش باد ـ».(11)
7. امام رضا(علیه السلام) نیز در بیان صفات و ویژگیهای امام عصر(عج)میفرماید:«قائم كسی است كه در سن پیرمردان و با چهره جوانان قیام كند و نیرومند باشد تا بدانجا كه اگر دستش را به سوی بزرگترین درخت روی زمین دراز كند، آن را از جای بركند و اگر بین كوهها فریاد برآورد، صخرههای آن فروپاشد».(12)
8. حضرت رضا(علیه السلام) در روایت دیگری، در پاسخ اباصلت هروی كه از ایشان پرسید:
«نشانههای قائم شما هنگام ظهور چیست؟» میفرماید:«نشانهاش این است كه در سن پیری است، ولی منظرش جوان است، به گونهای كه بیننده میپندارد چهل ساله یا كمتر از آن است. نشانه دیگرش آن است كه به گذشت شب و روز پیر نشود تا آنكه اَجَلش فرا رسد».(13)
از فرزندان من در آخرالزمان، مردی ظهور میكند كه رنگ [صورتش ]سفید متمایل به سرخی و سینهاش فراخ و رانهایش ستبر و شانههایش قوی است و در پشتش دو خال است، یكی، به رنگ پوستش و دیگری، مشابه خال پیامبر اكرم ـ درود خدا بر او و خاندانش باد
9. ابراهیم بن مهزیار نیز كه به شرف ملاقات امام مهدی(عج) رسیده است، در بیان خصال آن امام میگوید: «او جوانی نورس و نورانی و سپید پیشانی بود با ابروانی گشاده و گونهها و بینی كشیده و قامتی بلند و نیكو چون شاخه سرو. گویا پیشانیاش ستارهای درخشان بود و برگونه راستش، خالی بود كه مانند مشك و عنبر بر صفحهای نقرهای میدرخشید. بر سرش، گیسوانی پرپشت و سیاه و افشان بود كه روی گوشش را پوشانده بود. سیمایی داشت كه هیچ چشمی برازندهتر و زیباتر و با طمأنینهتر و باحیاتر از آن ندیده است».(14)
10. علی بن ابراهیم بن مهزیار اهوازی كه بیست مرتبه به شوق دیدار امام مهدی(عج) به حج مشرف شد و سرانجام نیز به توفیق دیدار آن حضرت دست یافت، در گزارش دیدار خود چهره و قامت دلربای امام را اینگونه توصیف میكند:«[رخسار] او [در لطافت] مانند [گلهای] بابونه [و در رنگ، مانند ]ارغوان بود كه بر آن شبنم نشسته و [شدت سرخیاش را] هوا شكسته است. او در این حال، همچون شاخه درخت «بان»(15) یا ساقه ریحان [خوشبو ]بود. نرمخو، بخشنده، پرهیزكار و پیراسته بود. او میانه بالا بود، نه بسیار بلند قد و نه بسیار كوتاه قد. صورتی گرد، سینهای فراخ، پیشانی سفید و ابروانی به هم پیوسته داشت. بر گونه راست او خالی بود؛ چون دانه مشك كه بر قطعه عنبر ساییده باشد.(16)
گفتنی است بیشتر مشخصاتی كه برای سیمای ظاهری امام مهدی(عج) ذكر شده، به طور مشترك، در روایات شیعی و سنی آمده است و از این جنبه اشتراك نظر زیادی میان فرق اسلامی وجود دارد.
پی نوشت ها :
1. سید محمدتقی موسوی اصفهانی، مكیال المكارم فی فوائد الدعا للقائم(ع)، ترجمه: سید مهدی حائری قزوینی، چاپ
دوم: تهران، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، 1412 ه . ق، ج 1، ص 132.
2. «قسمتی از دعای عهد»، بحار الأنوار، ج 99، ص 111؛ شیخ عباس قمی، مفاتیحالجنان.
3. كمال الدین و تمام النعمة، ترجمه: منصور پهلوان، چاپ اول: قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، 1380، ج 1، باب
25، صص 534 و 535، ح 1.
4. همان، ج 2، باب 38، ص 118، ح 7.
5. الكافی، ج1، ص 443.
6. بحار الأنوار، ج 36، ص 337، ح 200.
7. همان، ج 51، ص 91.
8. همان، ص 90.
9. همان، ص 95.
10. رنگ عربی، گندمگون یا سفید است. در برخی روایات وارد شده است كه رنگ چهره امام مهدی(ع) همانند رنگ چهره پیامبر اكرم(ص)؛ یعنی سپید آمیخته به سرخی است.
11. مراد از اندام اسرائیلی، اندام فرزندان یعقوب(ع) است كه به داشتن قد بلند و اندام رشید مشهور بودند.
12. بحار الأنوار، ج 51، ص 91.
13. كمال الدین و تمام النعمة، ج2، باب 57، ص 560، ح 18.
14. همان، باب 35، ص 69، ح 8 .
15. همان، باب 57، ص 558، ح 12.
16. كمال الدین و تمام النعمة، ج 2، باب 43، ص 446، ح 16.
آخرین نظرات